Pierwszy w Polsce portal pacjentów onkologicznych

Nowotwory

Poradniki

Obecnie znajdujesz się w:
Wybrany artykuł 2020-06-12

Poradnik "Ścieżka diagnostyki i leczenia pacjenta z rakiem wątrobowokomórkowym"

Przewodnik po ścieżce diagnostyki i leczenia raka wątrobowokomórkowego – co powinieneś/aś wiedzieć, jakie pytania zadać lekarzowi w przypadku diagnozy
KROK 1
OBJAWY RAKA WĄRTOBOWOKOMÓRKOWEGO – zachowaj czujność onkologiczną
 
  1. Nie daj się zwieść – na początkowym etapie rozwoju rak wątrobowokomórkowy rozwija się bezobjawowo lub daje objawy nieswoiste przypominające symptomy wielu chorób, takie jak: pobolewanie nadbrzusza, uczucie ciężkości w górnej części brzucha, wzdęcia, uczucie zmęczenia i osłabienia.
  2. Nasilenie tych symptomów (lub jednego z nich) i zmiana częstości ich występowania jest sygnałem do uważnej obserwacji organizmu.
  3. Szczególną czujność onkologiczną powinny zachować osoby z marskością wątroby, ponieważ rak wątrobowokomórkowy rozwija się w większości przypadków (80-90%) u osób z tą chorobą, a objawy marskości wątroby są często mylone z objawami raka wątrobowokomórkowego.
  4. Powinieneś/aś bezwzględnie zgłosić się do swojego lekarza rodzinnego, jeśli pojawią się i będą się utrzymywać przez okres 3 tygodni objawy (lub jeden z nich) charakterystyczne dla późnego etapu rozwoju raka wątrobowokomórkowego: tępy, słabo nasilony ból w prawym podżebrzu, uczucie pełności w nadbrzuszu, wzdęcia brzucha i napięty brzuch, wyczuwalny guz w prawym podżebrzu, powiększenie wątroby, osłabienie, męczliwość, stany podgorączkowe, utrata apetytu, obrzęki kończyn dolnych, bolesne skurcze mięśni (szczególnie w godzinach nocnych), jasny stolec i ciemny mocz, utrata masy ciała.
  5. Powinieneś widzieć, że w trakcie rozwoju raka wątroby mogą pojawić się także zmiany skórne: zapalenie skórno-mięśniowe, pęcherzyca liściasta, rogowacenie słoneczne, późna porfiria skórna, łupież okrągły.
  6. Ważnym sygnałem możliwego rozwoju raka wątrobowokomórkowego, którego nie powinieneś/aś przeoczyć jest szybkie i pozbawione wyraźnych przyczyn pogorszenie czynności wątroby z wystąpieniem żółtaczki (zażółcenie skóry i oczu), wodobrzusza lub encefalopatii, czyli przewlekłego lub trwałego uszkodzenia mózgu.
  7. Zwróć też uwagę – zapytaj o to swojego lekarza rodzinnego – czy nie wystąpił u Ciebie, któryś z zespołów paranowotworowych związanych z wytwarzaniem aktywnych biologicznie związków. Zespoły te nie są rzadkie w raku wątrobowokomórkowym i zwykle wiążą się z gorszym rokowaniem – hipoglikemia (niedocukrzenie), hipercholesterolemia (nadmierny poziom cholesterolu we krwi), erytrocytoza (zwiększona liczba czerwonych ciałek krwi), hiperkalcemia (podwyższenie stężenia wapnia w surowicy krwi).
  8. Powyższe objawy powinny wzmóc Twoją czujność onkologiczną, zwłaszcza, jeśli należysz do grupy o podwyższonym ryzyku zachorowania na raka wątrobowokomórkowego, do której zaliczane są osoby:
  • zakażone wirusem zapalenia wątroby typu B(HBV) lub C(HCV) – rak wątroby może rozwinąć się po wielu latach zakażenia jednym z tych wirusów przez krew lub kontakty seksualne
  • z autoimmunologicznym zapaleniem wątroby
  • nadmiernie pijące alkohol – picie więcej niż dwóch drinków dziennie, przez wiele lat
  • narażone na działanie substancji toksycznych np. aflatoksyny z pleśni występującej na fistaszkach, zbożu, migdałach w wilgotnych rejonach tropikalnych
  • z ostrą porfirią wątrobową i porfirią cutaneatarda
  • z nadmiernym gromadzeniem się żelaza w wątrobie i innych narządach
  • z pierwotną marskością żółciową wątroby
  • z niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby (NASH) powiązanym z zespołem metabolicznym, cukrzycą i otyłością
  • z niedoborem alfa-1 antytrypsyny (a1ATD)
  • palące papierosy, w szczególności palacze pijący alkohol
  • z zakażeniem HIV.
 UWAGA! 
Jeśli zauważysz u siebie, któryś z powyższych objawów, utrzymujący się dłużej niż 3 tygodnie, powinieneś/aś udać się do lekarza rodzinnego.
 
 
KROK 2
PODEJRZENIE RAKA WĄTROBY – wizyta u lekarza medycyny rodzinnej
 
  1. Zacznij od wizyty u lekarza specjalisty medycyny rodzinnej. Lekarz rodzinny wykona badanie podmiotowe i przedmiotowe:
  • badanie dotykowe narządów jamy brzusznej w celu stwierdzenia czy nie ma zmian w ich kształcie i rozmiarze, zgrubień, a także bolesności,
  • sprawdzenie czy nie wystąpiło wodobrzusze, zażółcenie skóry i oczu, wskazujące na żółtaczkę.
  1. Podstawowym badaniem, które powinien zlecić lekarz rodzinny jest test krwi na obecność alfa-fetoproteiny (AFP), której wysoki poziom powyżej 400 ng/mL może oznaczać raka wątroby. Marker ten może być podwyższony także w innych chorobach wątroby.
  2. Lekarz rodzinny może także zlecić inne badania, których nieprawidłowe wyniki mogą, ale nie muszą wskazać na proces nowotworowy, np. podstawowe badania laboratoryjne – morfologia z rozmazem, badanie ogólne moczu oraz dodatkowo badania biochemiczne – stężenie w surowicy krwi kreatyniny, mocznika, sodu, potasu, wapnia, bilirubiny oraz parametry krzepnięcia krwi.
  3. Lekarz rodzinny skieruje Cię też na badania obrazowe: USG jamy brzusznej.
  4. Z wynikami badań laboratoryjnych i obrazowych udaj się na kolejną wizytę do swojego lekarza rodzinnego, który skieruje Cię do odpowiedniego specjalisty: gastrologa, hepatologa lub onkologa, jeśli wyniki badań wskazywać będą na raka wątroby.
 UWAGA! 
Jeśli Twój lekarz rodzinny poinformuje Cię o podejrzeniu raka wątroby, poproś o wystawienie karty diagnostyki i leczenia onkologicznego, tzw. Karty DiLO, która umożliwi Ci wizytę u specjalisty bez kolejki oraz szybkie przejście diagnostyki i rozpoczęcie leczenia, co jest kluczowe w terapii pacjentów z rakiem wątroby.
 
 
Pytania, które powinieneś/aś zadać swojemu lekarzowi rodzinnemu:
  • Czy objawy, które zauważyłem/am mogą wskazywać na raka wątroby?
  • Jakie badania obrazowe powinienem/am wykonać, w jakiej kolejności, aby potwierdzić to podejrzenie?
  • Czy na tym etapie potrzebne są inne badania? Jakie?
  • Jakie są czynniki ryzyka zwiększające możliwość zachorowania na raka wątroby?
  • Do jakiego specjalisty powinienem/am się udać, skoro te niepokojące objawy nadal się utrzymują? Gdzie takiego specjalistę znajdę?
  • Czy dostanę od pani/a doktor/a skierowanie do specjalisty?
  • Czy mogę prosić o wystawienie karty DiLO, by przyspieszyć proces diagnostyki w kierunku nowotworu?
 
KROK 3
DIAGNOSTYKA WSTĘPNA – wizyta u lekarza specjalisty, badania obrazowe, biopsja
 
W celu potwierdzenia lub wykluczenia podejrzenia raka wątroby udaj się na wizytę do lekarza specjalisty gastrologa, hepatologa lub onkologa, który zleci wykonanie specjalistycznych badań diagnostycznych wskazanych w Twoim przypadku, takich jak:
 
Badana obrazowe:
  • wielofazowe badania tomografii komputerowej (TK), także z kontrastem, czułość tego badania wynosi około 69% przy 93% swoistości,
  • rezonans magnetyczny (MRI) po podaniu dożylnie środka kontrastującego (DCE MRI); na podstawie ostatnich danych rezonans magnetyczny wykazuje wyższą czułość i swoistość, mieszczącą się w zakresie od 85 do 100%,
  • alternatywnie badanie USG z podaniem dożylnie środka kontrastującego (CEUS) poprawiającego skuteczność tego badania w wykryciu drobnych zmian nowotworowych.
 
Biopsja – wykonana jedną z poniższych metod – umożliwia pobranie materiału tkankowego do badania patomorfologicznego, którego celem jest ustalenie rozpoznania:
  • biopsja gruboigłowa najczęściej z zastosowaniem igły typu true cut – wprowadzenie igły do wątroby, także pod kontrolą USG lub tomografii komputerowej,
  • zabieg laparaskopowy wprowadzenie przez małe nacięcia w podbrzuszu urządzenia zaopatrzonego w kamerę wideo, umożliwiającego obejrzenie wątroby, a także pobranie materiału do badania patomorfologicznego,
  • otwarta operacja, pobranie tkanki poprzez duże nacięcie w podbrzuszu.
 
Pytania, jakie powinieneś/aś zadać swojemu lekarzowi specjaliście:
  • Jakiego rodzaju badania diagnostyczne będę miał/a wykonane?
  • Jaki typ biopsji zostanie u mnie wykonany (cienkoigłowa, zbieg laparoskopowy, otwarta operacja)?
  • Jak się mam przygotować do tych zabiegów?
  • Czy są to zabiegi bolesne, jakiego typu znieczulenie otrzymam?
  • Jak przeprowadzane są te badania?
  • Czy wykonanie tych badań wymaga przyjęcia na oddział?
  • Jakie są możliwe powikłania po biopsji?
  • Jak długo czeka się na wyniki tych badań diagnostycznych?
 UWAGA! 
Powinieneś wiedzieć, że przypadku wątpliwości w rozpoznaniu u Ciebie raka wątroby na podstawie diagnostyki obrazowej badaniem rozstrzygającym jest biopsja gruboigłowa, która powinna być wykonywana, jeśli jest to możliwe technicznie, przynajmniej w zmianie dominującej, podejrzanej o raka wątroby.
 
 
KROK 4
DIAGNOSTYKA POGŁĘBIONA – rozpoznanie, ocena stopnia zaawansowania
 
  1. Na podstawie wyniku badania obrazowego i/lub pobranego materiału tkankowego lekarz wykluczy lub potwierdzi obecność raka wątroby.
  2. W przypadku potwierdzenia u Ciebie choroby nowotworowej na podstawie biopsji patomorfolog postawi ostateczne rozpoznanie, czyli określi typ nowotworu – rak wątrobowokomórkowy lub inny rodzaj nowotworu np. rak przerzutowy lub rak wątroby neuroendokrynny.
  3. Jeśli wynik badania patomorfologicznego potwierdzi u Ciebie raka wątrobowokomórkowego, lekarz zleci ocenę klinicznego stopnia zaawansowania choroby, w oparciu o określenie rozmiaru guza, zajęcia węzłów chłonnych, występowania przerzutów do kości czy płuca na podstawie badań z wykorzystaniem różnych technik obrazowych – tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego czy badania PET (pozytonowa emisyjna tomografia, która nie jest metodą zalecaną do rozpoznawania wczesnych postaci HCC, ale może być przydatna w późniejszych stadiach choroby w celu wykluczenia pozawątrobowej lokalizacji raka).
  4. Jeśli jesteś pacjentem/ką z marskością wątroby, rozpoznanie raka wątroby u Ciebie:
  • powinno być oparte o kryteria badań obrazowych bądź obrazowych i testu AFP lub w rzadkich przypadkach wątpliwości, co do natury zmian uwidocznionych w badaniach obrazowych, w oparciu o rozpoznanie patologiczne,
  • nieinwazyjne kryteria rozpoznania raka wątroby mogą być stosowane tylko w przypadku guzków o wymiarze ≥2 cm, przy założeniu wysokiego prawdopodobieństwa dodatniego testu w kierunku raka wątroby,
  • u chorych z marskością wątroby z guzkiem wielkości 1-2 cm rozpoznanie HCC musi opierać się na 2 kontrastowych badaniach obrazowych, a wyjątkowo na ocenie histopatologicznej (biopsja) dokonanej przez patomorfologa specjalizującego się w chorobach wątroby,
  • w diagnostyce obrazowej różnicowanej należy wykluczyć wewnątrzwątrobowego raka z dróg żółciowych (CCC – cholangiocarcinoma) oraz mieszaną postać nowotworu tego rodzaju z rakiem wątrobowokomórkowym (HCC) oraz nowotwór pierwotny neuroendokrynny wątroby.
  1. Jeśli jesteś pacjentem/ką o nie potwierdzonej marskości wymagana jest u Ciebie diagnostyka różnicowa – potwierdzenie patologiczne materiału bioptycznego/operacyjnego w kierunku wykluczenia/potwierdzenia innych zmian takich jak: hiperwaskularne przerzuty z innego rodzaju nowotworu, czy gruczolak wątrobowokomórkowy.
 
Pytania, które powinieneś/aś zadać swojemu lekarzowi prowadzącemu:
  • Jakie jest ostateczne rozpoznanie – czy badania potwierdziły, czy wykluczyły u mnie raka wątroby?
  • Jaki mam typ raka wątroby?
  • Czy zostaną u mnie przeprowadzone badania w kierunku wykluczenia/potwierdzenia innych zmian nowotworowych raka wątroby?
  • Jakie będę miał/a wykonane badania obrazowe w celu oceny stopnia zaawansowania choroby?
  • Jak mam się przygotować do tych badań?
  • Jak długo będę czekała na wyniki badań oceniających stopień zaawansowania choroby i potwierdzających przerzuty?
 
 UWAGA! 
Opóźnione ostateczne rozpoznanie raka wątroby na podstawie zmian przekraczających 2 cm może wiązać się z niepowodzeniem leczenia radykalnego i/ lub wczesną wznową, niezależnie czy zmiana będzie wycięta czy usunięta lokalnie z uwagi na rozwój guzków satelitarnych oraz mikroskopową inwazję naczyń poza obszar guza. Dlatego w raku wątroby bardzo ważne jest postawienie właściwej diagnozy przy rozmiarze zmiany o wielkości mniejszej niż 2 cm.
 
KROK 5
LECZENIE – wybór metody i ośrodka
 
  1. Konsylium lekarskie (chirurg onkolog, radioterapeuta, onkolog kliniczny, hepatolog a także inni specjaliści) na podstawie rozpoznania patomorfologicznego, stanu zaawansowania choroby przedstawi Ci optymalną metodę leczenia. Masz prawo zapytać, czy w tym lub innych ośrodkach są dostępne inne terapie, które można u Ciebie zastosować. Jeśli tak – wybór metody leczenia i ośrodka należy do Ciebie.
  2. Powinieneś/aś jednak wiedzieć, że nie każda metoda leczenia jest dla Ciebie odpowiednia, jej wybór zależy od Twojego wieku, ogólnego stanu zdrowia, chorób współistniejących, a także od Twojego stanu klinicznego w związku z rozpoznaniem raka wątroby: liczby, wielkości i umiejscowienia zmian w wątrobie, stopnia jej wydolności, występowania marskości, obecności przerzutów i możliwych działań niepożądanych.
  3. Przed rozpoczęciem leczenia możesz zasięgnąć drugiej opinii, aby upewnić się czy podjąłeś/aś właściwą decyzję dotyczącą wyboru leczenia.
  4. Także do Ciebie należy wybór ośrodka, który przeprowadzi wskazane leczenie. Ważne jest, aby był to tzw. ośrodek referencyjny, który ma doświadczenie w leczeniu raka wątroby i prowadzi opiekę w sposób kompleksowy, ma dostęp do nowoczesnych terapii i wielospecjalistyczny zespół składający się z: chirurga, radioterapeuty, transplantologa, hepatologa, gastroenterologa, onkologa, psychologa, pielęgniarki onkologicznej i dietetyka klinicznego, a także zapewni Ci koordynatora leczenia.
  5. Leczenie chirurgiczne – jeśli jesteś pacjentem/ką we wczesnym stadium raka wątroby w 1 lub 2 stopniu zaawansowania nowotworu i w dobrym ogólnym stanie zdrowia, możesz mieć przeprowadzone leczenie chirurgiczne w specjalistycznym ośrodku polegające na:
a/ hepatektomii, czyli usunięciu części wątroby zajętej przez komórki nowotworowe wraz z marginesem zdrowej tkanki otaczającej guzy nowotworowe; zabieg ten może być przeprowadzony u osób, u których wątroba jest wydolna i nie mają przerzutów do węzłów chłonnych i innych narządów,
b/ przeszczepieniu (transplantacji) wątroby od zmarłego dawcy lub jej fragmentu od żyjącego dawcy (w Polsce tylko operacje rodzinne u dzieci); ta metoda leczenia jest możliwa u pacjentów:
  • u których zmiany są małe i rak nie dał przerzutów,
  • dla których znaleziono dawcę o zgodności tkankowej, zgodność grupy krwi w grupach głównych, czyli A, B, 0,
  • spełniających tzw. kryteria mediolańskie, z pojedynczym ogniskiem raka wątrobowokomórkowego o średnicy równej lub niższej niż 5 cm lub nie więcej niż 3 zmiany o średnicy równej lub niższej niż 3 cm każda,
  • którzy otrzymali pozytywną decyzję wielospecjalistycznego kolegium kwalifikacyjnego, na podstawie której pacjent może być zgłoszony do Krajowej Listy Oczekujących prowadzonej przez Poltransplant.
c/ ablacji, w przypadku niemożliwości wykonania powyższych procedur.
  1. Jeśli jesteś pacjentem/ką, u którego rak wątrobowokomórkowy dał przerzuty do innych organów i nie kwalifikujesz się do leczenia operacyjnego, możliwe jest zastosowanie najnowszych metod ablacyjnych (niszczących tkankę guza) takich jak termoablacja, embolizacja czy brachyterapia.
  2. Termoablacja – prądem o częstotliwości radiowej (RF) lub mikrofalowa, polega na nakłuciu (przezskórnym lub śródoperacyjnym) guza sondą połączoną z generatorem fal i doprowadzeniu do jego martwicy w następstwie działania wysokiej temperatury, ma ona zastosowanie w przypadku guzów o średnicy nie większej niż 4–5 cm, których jest nie więcej niż 5 w miąższu wątroby.
  3. Embolizacja:
a/ przeznaczyniowa chemoembolizacja, (TACE, Transarterial Chemoembolization) polega na wprowadzeniu cewnika do tętnicy wątrobowej poprzez nakłucie tętnicy (najczęściej udowej) i podaniu w obszar zajęty przez nowotwór mikrosfer lub Lipiodolu połączonych z chemioterapeutykiem; może być powtarzana i ma niewiele działań niepożądanych, przeciwwskazaniem do zastosowania jest obecność licznych ognisk nowotworu w obu płatach wątroby oraz guza o średnicy ≥10 cm,
b/ radioembolizacja (SIRT, Selective Internal Radiation Therapy) metoda leczenia celowanego u chorych z zajęciem wątroby przez proces nowotworowy – stosuje się u chorych z guzami wątroby, zarówno pierwotnymi oraz guzami pochodzącymi z innych narządów, dających przerzuty do wątroby (np. rak jelita grubego, melanoma gałki ocznej, rak piersi); kwalifikacja dotyczy chorych tylko ze zmianami wątroby lub kiedy zmiany w wątrobie są dominujące.
  1. Brachyterapia pod kontrolą tomografii komputerowej polega na precyzyjnym umieszczeniu źródła promieniotwórczego w zmianie nowotworowej, co pozwala na zniszczenie nowotworu z jednoczesnym oszczędzeniem zdrowych tkanek wokół guza. Umożliwia terapię guzów o średnicy >5 cm oraz zmian zlokalizowanych w okolicy wnęki wątroby, w pobliżu dużych naczyń oraz przewodów żółciowych, jak również innych struktur przyległych do wątroby (jelita czy żołądek);
  • do brachyterapii kwalifikowani są pacjenci z nowotworami pierwotnymi lub wtórnymi wątroby (głównie przerzuty raka jelita grubego oraz rak wątrobowokomórkowy), progresją po leczeniu systemowym, brakiem możliwości resekcji zmiany, zmianami pojedynczymi lub zmianą dominującą wśród kilku mniejszych, zmianą o położeniu i wielkości umożliwiających założenie aplikatorów,
  • metoda bezpieczna i efektywna; jakość życia chorych poddanych tej metodzie leczenia jest wysoka, a leczenie jest dobrze tolerowane,
  • może być użyta nie tylko jako opcja leczenia paliatywnego, ale może stanowić dodatkową opcję terapeutyczną, tzw. terapię pomostową do ponownego zabiegu operacyjnego z zamiarem wyleczenia.
  1. Inną metodą leczenia, która może być u ciebie zastosowana jest farmakoterapia: leki celowane, przeciwciała monoklonalne.
  2. Leczenie celowane to strategia ukierunkowana na swoiste struktury komórek raka związane z procesami namnażania komórek nowotworowych.
 
 
I linia leczenia
a/ sorafenib jest aktualnie rekomendowany i refundowany w Polsce, jako leczenie I rzutu u chorych w dobrym stanie ogólnym, u których brak jest możliwości zastosowania leczenia lokoregionalnego lub w przypadku braku skuteczności leczenia lokoregionalnego, w stadium C zaawansowania raka wątrobowokomórkowego, u chorych z czynnościowo wyrównaną wątrobą,
  • lepsze rezultaty leczenia sorafenibem uzyskuje się u chorych z rakiem wątroby na podłożu marskości wywołanej zakażeniem HCV w porównaniu z innymi czynnikami etiologicznymi,
  • oszacowano, że tylko połowa pacjentów w zaawansowanym stadium choroby może być kwalifikowana do tego leczenia, ze względu na wymagane kryteria wydolności wątroby,
b/ lenwatinib terapia z wyłączeniem chorych z zajęciem żyły głównej przez nowotwór, z inwazją przewodów żółciowych i zajęciem ≥50% objętości wątroby przez chorobę, nierefundowany w Polsce.
 
II linia leczenia niedostępna w Polsce
a/ regorafenib standard terapii u pacjentów z zaawansowanym rakiem wątroby po progresji na sorafenibie, z dobrze zachowaną czynnością wątroby i dobrym stanem ogólnym,
b/ cabozantinib znacząco poprawiający wyniki u chorych z postępującą chorobą po jednej lub dwóch terapiach systemowych, u pacjentów z dobrze zachowaną czynnością wątroby i w dobrym stanie ogólnym,
c/ ramucirumab monoklonalne przeciwciało ludzkiej immunoglobuliny G1 (IgG1), które hamuje aktywację receptora 2 dla czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego VEGF (ang. Vascular Endothelial Growth Factor, VEGF) odpowiedzialnego za rozwój patologicznego unaczynienia guza; lek dożylny wskazany u pacjentów leczonych w drugim rzucie z wyjściowym poziomem alfa feto-proteiny (AFP) ≥ 400 ng/ml, z dobrze zachowaną czynnością wątroby i w dobrym stanie ogólnym; nierefundowany w Polsce.
  1. Jeśli masz przerzuty do kości lub płuc zadbaj o leczenie związane z dolegliwościami ze strony tych narządów – poproś o skierowanie do poradni opieki paliatywnej, w tym przypadku możliwa jest zarówno farmakoterapia jak i zastosowanie radioterapii czy innych metod redukcji bólu takich jak np. akupunktura.
  2. Poproś o informacje na temat działań niepożądanych wybranej przez Ciebie metody leczenia, dotyczących funkcji poszczególnych narządów czy układów oraz zachowania płodności.
  3. W razie wystąpienia działań niepożądanych terapii, natychmiast zgłoś je lekarzowi. Ich niekontrolowany rozwój może prowadzić do przerwania terapii, a nawet sytuacji niebezpiecznych dla Twojego życia i zdrowia. Nie bój się, obecnie istnieje wiele metod minimalizacji działań niepożądanych. Zapytaj też, czy możesz liczyć na konsultacje specjalistów z innych dziedzin medycyny, np. kardioonkologa, ortopedy, dermatologa, dietetyka czy psychologa.
  4. Jeśli wskazana dla Ciebie terapia nie jest refundowana w Polsce, zapytaj swojego lekarza prowadzącego, czy jest ona dostępna w procedurze Ratunkowego Dostępu do Technologii Lekowych lub poproś o informacje o prowadzonych badaniach klinicznych.
  5. Podczas leczenia i po jego zakończeniu stosuj się do zaleceń lekarza i kalendarza wizyt oraz badań kontrolnych.
 
Pytania, które powinieneś/aś zadać swojemu lekarzowi prowadzącemu:
  • Jakie są opcje leczenia mojej choroby? Od czego zależy wybór?
  • Skoro nie kwalifikuję się do zabiegu chirurgicznego, czy wskazane jest u mnie leczenie innymi metodami, np. nowoczesnymi metodami radioterapii, innowacyjnymi lekami?
  • Jakie są oczekiwane korzyści wynikające z określonej metody leczenia?
  • Czy ośrodek, w którym będę leczony zapewnia dostęp do wskazanej dla mnie terapii?
  • Jak długo trwa leczenie?
  • Czy będę leczony na oddziale czy w ramach leczenia ambulatoryjnego?
  • Czy moje leczenie będzie prowadzone w formie wlewów dożylnych czy tabletek?
  • Jakie jest ryzyko i możliwe działania niepożądane rekomendowanego dla mnie leczenia?
  • Czy są sposoby na zminimalizowanie działań niepożądanych terapii?
  • Czy otrzymam leczenie przeciwbólowe?
  • Jak leczenie wpłynie na jakość mojego życia?
  • Czy otrzymam leczenie zawiązane z przerzutami do kości i/lub płuc?
  • Czy są prowadzone badania kliniczne leków lub metod leczenia raka wątroby, w których mogę uczestniczyć, gdzie znajdę informację na ich temat?
  • Jak często muszę wykonywać badania kontrolne, jakie to są badania?
 
 UWAGA! 
Nie obawiaj się zadawać pytań, dotyczących Twojego leczenia, masz do tego prawo. Wiedza na temat choroby i jej leczenia, a także współpraca z lekarzem, jest podstawą skutecznej terapii.
 
 
KROK 6
WSPARCIE I POMOC W LECZENIU
 
  1. Dowiedz się czy w placówce, którą wybrałeś/aś prowadzone jest leczenie wspierające – możliwe jest skorzystanie z porad psychoonkologa, dietetyka klinicznego, lekarza specjalisty opieki paliatywnej czy lekarza specjalisty rehabilitacji.
  2. Leczenie wspierające powinieneś/aś zacząć nawet przed rozpoczęciem terapii onkologicznej, aby przygotować swoje ciało i umysł do terapii i zachować jak najlepszą jakość życia w chorobie.
  3. Pamiętaj, że w chorobie nowotworowej bezcenne jest wsparcie bliskich, nie obawiaj się prosić ich o pomoc.
  4. Skorzystaj z doświadczenia i praktycznych porad pacjentów, którzy mają podobne doświadczenie choroby.
  5. Poszerzaj wiedzę na temat swojego nowotworu – poznaj stronę Polskiej Koalicji Pacjentów Onkologicznych pkopo.pl i portal dla pacjentów onkologicznych glospacjenta.pl. Informacje o dostępie do terapii i placówkach leczących raka otrzymasz pod numerem 668 499 064 (program PKPO Pacjent Wykluczony).
  6. Jeśli będzie Ci potrzebna pomoc materialna w chorobie, np. na zakup leków czy rehabilitację, skorzystaj z Programu OnkoFundusz (onkofundusz.pl) – programu wsparcia pacjentów onkologicznych, prowadzącego zbiórki na rzecz pacjentów z chorobą nowotworową.
 
Pytania, które powinieneś/aś zadać swojemu lekarzowi prowadzącemu:
  • Czy są metody wspierające terapię, z których mogę korzystać bez szkody dla podstawowego leczenia, np. odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, pomoc psychoonkologa? Jeśli tak, to jakie?
  • Gdzie mogę szukać pomocy, jeśli będę doświadczać trudności podczas leczenia – czy będę miał/a koordynatora leczenia onkologicznego, kontakt z lekarzem, pielęgniarką?
  • Jak często muszę wykonywać badania kontrolne?
  • Które organizacje wspierają pacjentów z rakiem wątroby, gdzie ich szukać?
 
Informacje o diagnostyce i leczeniu raka wątrobowokomórkowego znajdziecie w „Głosie Pacjenta Onkologicznego” 1/2019.
   
   
Powiązane artykuły
Pokaż wszystkie
Poradniki