Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 3/2018 (31)

5 „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 3, czerwiec 2018 Projekt realizowany ze środków PFRON Temat numeru Przez wiele lat operacje nowotworów, w większości były zabiegami bardzo roz- ległymi, okaleczającymi pacjenta. Jakie obecnie metody są stosowane w chirurgii onkologicznej? Wraz z rozwojem wiedzy i postępu tech- nicznego coraz lepiej możemy zindywidu- alizować leczenie dla danego chorego i typu nowotworu. W części nowotworów stosu- jemy operacje oszczędzające narząd (np. w chirurgii raka piersi), minimalnie inwa- zyjne (np. biopsja węzła wartowniczego czy laparoskopia). W chirurgii onkologicznej są stosowane również specjalne techniki, jak krioterapia. Jest to zabieg polegający na niszczeniu tkanek nowotworowych przy użyciu niskich temperatur. Technikę tę stosuje się w niektórych nowotworach skó- ry. Inna metoda to laseroterapia, w której światło lasera używane jest do niszczenia tkanki nowotworowej. Technika ta wy- korzystywana jest, np. przy udrażnianiu przełyku jako operacja paliatywna. Z kolei termoablacja to technika niszczenia tkanki nowotworowej w wyniku działania ciepła, wywołanego przepływem prądu o wysokiej częstotliwości. Zabieg termoablacji polega na umieszczeniu w centralnej części guza elektrody emitującej fale elektromagne- tyczne, powodującej wzrost temperatury wokół końcówki elektrody. W temperatu- rze powyżej 50°C komórki nowotworowe giną. Głównym wskazaniem do zastosowa- nia termoablacji są nieoperacyjne przerzu- ty do wątroby. Zabieg izolowanej perfuzji kończynowej realizowany jest drogą ope- racji naczyniowej w połączeniu z regional- ną chemioterapią, stosowaną w mięsakach tkanek miękkich i czerniaku skóry. Techniki operacyjne są więc mniej agre- sywne i znacznie bardziej precyzyjne, a przez to mniej okaleczające pacjenta (np. noże plazmowe czy cybernetyczne) niż jeszcze dwadzieścia lat temu. W ostatnich dziesięcioleciach do chi- rurgii wkracza robotyzacja, czy jest też wykorzystywana w onkologii? Chirurgia robotowa ma swoje ustalone miejsce zwłaszcza w leczeniu operacyjnym raka gruczołu krokowego i generalnie no- wotworów układu moczowo-płciowego. W przypadku innych nowotworów wydaje się, że w Polsce istnieje raczej konieczność szerszego wdrożenia technik laparoskopo- wych o podobnej efektywności, a znacznie tańszych i wciąż w Polsce zbyt rzadko sto- sowanych. A protonoterapia czy CyberKnife, jakie są wskazania do stosowania tych metod w onkologii? Protonoterapia jest jedną z metod radio- terapii, która jak dotąd tylko w nielicznych wskazaniach wykazuje przewagę w sto- sunku do współczesnej radioterapii 3D. Dotyczy to głównie nowotworów wieku dziecięcego i o lokalizacji osiowej w obrę- bie struktur kręgosłupa, podstawy czaszki, twarzoczaszki, ze względu na skompliko- wane stosunki anatomiczne i konieczność niezwykle precyzyjnego oszczędzania na- rządów krytycznych. Jest dostępna w Pol- sce i refundowana w Krakowie. Cyberknife czy radiochirurgia stereo- taktyczna służą głównie niszczeniu zmian przerzutowych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego i niektórych narządów, jak np. płuc. W chirurgii trening czyni mistrza, wy- szkolenie lekarza tej specjalności to lata praktyki i setki wykonanych operacji, czy w Polsce mamy możliwości kształcenia chirurgów onkologów i zatrzymania ich w kraju? Należy poprawić i udoskonalić system szkoleń chirurgicznych, prowadzonych w referencyjnych ośrodkach specjali- stycznych w Polsce i zagranicą. Zwiększyć nakłady z budżetu państwa na szkolenia w „deficytowych” subspecjalizacjach w za- kresie chirurgii onkologicznej, korzystając z właściwych wzorców czołowych ośrod- ków europejskich. Obciążanie chirur- ga pracą administracyjną jest powodem zmniejszenia jego aktywności zawodowej, do której został powołany. Konieczna jest zatem reforma organizacji pracy chirurga, w tym reforma struktur oddziałów chirur- gicznych z dominującą rolą sekretarek me- dycznych, odciążających chirurga od spraw niezwiązanych z leczeniem chorych na no- wotwór. Musimy sobie zdawać sprawę, że w krajach UE, które wydają na opiekę zdro- wotną mniej niż 2 tys. dolarów na miesz- kańca na rok, takich jak Rumunia, Węgry czy Polska w ciągu roku umiera ok. 60% osób, u których zdiagnozowano nowotwo- rów złośliwy. Dla porównania w krajach, które przeznaczają na ten cel od 2,5 do 3,5 tys. dolarów, jak Portugalia, Hiszpania i Wielka Brytania odsetek zgonów wynosi od 40 do 50%, a w krajach, których nakła- dy na służbę zdrowia wynoszą 4 tys. dola- rów lub więcej, jak Francja, Niemcy, Belgia jest on niższy niż 40%. Polska zajęła jedno z ostatnich miejsc pod względem nakładów na ochronę zdrowia na mieszkańca na rok, a wskaźniki te dla nakładów na onkologię są jeszcze niższe. W przypadku chorych na nowotwory ogromne znaczenie ma rehabilitacja. Czy możemy ją zapewnić polskim pa- cjentom? Należy zwrócić większą uwagę na niedo- ceniany w naszym kraju problem przywra- cania sprawności psychofizycznej utraconej w wyniku choroby nowotworowej. Każdy lekarz zajmujący się terapią w onkologii po- winien uwzględniać w planowaniu leczenia rehabilitację, a współpraca naszych pacjen- tów i ich rodzin w tym zakresie jest klu- czowa w procesie właściwego leczenia oraz powrotu do pełnego życia społecznego po jego zakończeniu. Istotnym elementem jest obalenie mitów wokół fizykoterapii, reha- bilitacji i korzystania chorych na nowotwo- ry z rehabilitacji uzdrowiskowej. Zabiegi takie odmawiane często chorym w trakcie lub po leczeniu onkologicznym są niezbęd- ne, np. w celu przeciwdziałania czy leczenia obrzęku chłonnego po operacjach w ob- rębie grup węzłów chłonnych lub związa- nych z zastosowaniem radioterapii. Nie ma również racjonalnych, popartych dowo- dami naukowymi przesłanek związanych z obawami przed możliwością korzystania z opieki uzdrowiskowej po leczeniu nowo- tworu. Tak naprawdę każdy oddział pro- wadzący leczenie onkologiczne powinien zapewniać rehabilitację chorym na nowo- twory. Co w tej chwili jest największym proble- mem polskiej chirurgii onkologicznej, co należałoby zmienić? Niezbędne jest wprowadzenie zasad referencyjności wraz z kontrolą jakości i dostępności do publicznej informacji wy- ników leczenia w danej jednostce. Istnie- jące dowody naukowe wskazują na kilka rodzajów nowotworów, gdzie referencyj- ność przyczynia się do poprawy wyników leczenia. Referencyjność oznacza diagno- stykę i leczenie w wyspecjalizowanych ośrodkach, gdzie istnieje grono lekarzy