Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 4/2018 (32)

5 „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 4, sierpień 2018 Projekt realizowany ze środków PFRON Działania niepożądane leczenia Z każdą z metod leczenia związane są określone skutki uboczne, które mogą wystąpić u niektórych chorych. Z powodu zabiegów chirurgicznych mięsaków mogą wystąpić powikła- nia takie jak przy innych operacjach, tj.: zakrzepica żył głębokich, proble- my kardiologiczne i z oddychaniem, krwawienie czy zakażenie. Następ- stwa resekcji chirurgicznej mięsaka zależą od zakresu i miejsca zabiegu. Usunięcie guza umiejscowionego w że- brach zwykle ma niewielkie lub żadne następstwa. Resekcja guza w obrębie kręgosłupa lub obręczy miednicy może wiązać się z uszkodzeniem nerwów i deficytami czynnościowymi zależny- mi od uszkodzenia nerwów. Z zabie- gami chirurgicznymi związany jest także ból. Szczególną jego odmianą jest tzw. ból fantomowy, który pocho- dzi z amputowanej części kończyny. W jego opanowaniu często potrzebna jest pomoc specjalisty z zakresu lecze- nia bólu. W przypadku radioterapii działa- nia niepożądane mogą być bardziej nasilone, jeśli jest ona stosowana wraz z chemioterapią lub jako uzu- pełnienie leczenia chirurgicznego, co może zwiększać ryzyko powikłań chirurgicznych i powodować proble- my z gojeniem się ran. Do skutków ubocznych radioterapii o charakterze natychmiastowym zaliczamy: zaczer- wienienie, bolesność, swędzenie skóry, mdłości, wymioty, biegunkę, wypada- nie włosów z napromienianej części głowy, bolesność i zapalenie błon ślu- zowych jamy ustnej, zespół zmęcze- nia nowotworowego, dysfagię, czyli trudności związane z przełykaniem, występujące u chorych napromie- nianych z powodu mięsaków głowy i szyi. U niektórych pacjentów mogą nastąpić późne działania niepożą- dane radioterapii, nawet związane z wystąpieniem innego rodzaju no- wotworu, np. białaczki. Najczęstsze późne skutki uboczne radioterapii to: zmiany skórne, obrzęk limfatyczny, ból neuropatyczny, nietrzymanie stol- ca, nietrzymanie moczu, bezpłodność, a u kobiet, u których była napromie- niana miednica wczesna menopauza. W ostatnich dekadach, wraz z udoskonaleniem aparatury do radioterapii i wprowadzeniem nowych metod, ciężkie działania niepożądane związane z tą metodą leczenia są rzadkie. Nowe techniki, wykorzystują cząsteczki o dużej masie cząsteczkowej, takie jak jony węgla i protony (hadrony), które uwalniają niemal całą energię w miejscu, w które są skierowane, czyli guzie, a nie na całym szlaku swojego przebiegu, co powoduje mniejsze uszkodzenia okolicznych zdrowych tkanek. Taką nową metodą radioterapii mię- saków jest np. tomoterapia , o której piszemy w tym numerze „Głosu”. Działania niepożądane związane z chemioterapią to: zwiększone ryzy- ko zakażeń z powodu zmniejszenia liczby białych krwinek (neutropenia), krwawienie, niedokrwistość (anemia), mdłości i wymioty, utrata włosów, bolesność jamy ustnej, bezpłodność, zmęczenie uszkodzenie żył i tkanek w miejscu wkłucia. Mogą też wystą- pić bardziej swoiste działania niepo- żądane w zależności od konkretnych leków stosowanych w chemioterapii. Także leczenie celowane stosowane w mięsakach, mimo iż jest skierowa- ne bezpośrednio w komórki nowo- tworowe wywołuje skutki uboczne. W przypadku pazopanibu są to: obrzę- ki kończyn i twarzy, wysokie ciśnienie krwi, złe gojenie ran, biegunka, za- burzenia pracy wątroby, zespół zmę- czenia nowotworowego, wypadanie włosów, zaburzenia krzepnięcia krwi. U pacjentów leczonych imatynibem może wystąpić: neutropenia, zawroty głowy, biegunka, mdłości, wymioty, skurcze mięśni, krwawienia, mrowie- nie lub drętwienie dłoni, stóp, warg. Najważniejsze działania niepożądane denosumabu to: biegunka, ból mię- śniowo-kostny, zmniejszenie stężenia fosforanów (hipofosfatemia) i wapnia (hipokalcemia) we krwi. W związku z tym ważne jest przyjmowanie suple- mentów wapnia i witaminy D podczas przyjmowania leku. Rzadkim działa- niem niepożądanym denosumabu jest martwica kości szczęki. Dlatego zaleca się ocenę stomatologiczną jamy ustnej i uzębienia przed podjęciem terapii, a w jej trakcie staranną higienę jamy ustnej. Wszystkie te objawy występujących działań niepożądanych różnych me- tod leczenia mięsaków należy zgła- szać lekarzowi prowadzącemu lub opiekującej się pacjentem pielęgniar- ce. Obecnie bardzo rozwinęło się lecze- nie wspomagające w onkologii, dzięki czemu możemy zapobiegać, opanować i kontrolować u większości pacjentów skutki uboczne terapii nowotworo- wych, między innymi tak ważnych dla dalszej jakości życia pacjentów, jak np. dotyczących zabezpieczenia płodności. Rehabilitacja Rehabilitacja to nie tylko fizjoterapia, czyli ćwiczenia fizyczne wykonywane po zakończeniu leczenia w celu odzy- skania sprawności. Rehabilitacja to złożony proces medyczny, psychicz- ny i społeczny. U niektórych pacjen- tów – zwłaszcza u tych, których czeka amputacja – powinien on rozpoczynać się jeszcze przed zabiegiem. Tacy pa- cjenci powinni być objęci szczególnym wsparciem psychoonkologa i wolon- tariuszy – pacjentów, którzy mają za sobą podobne doświadczenie choro- by. Po zabiegu pacjent z protezą czy endoprotezą powinien mieć możli- wość skorzystania z opieki fizjotera- peuty, który pokaże mu jak wykonywać ćwiczenia wzmacniające mięśnie, aby przygotować się do maksymalnie do- brego, niezależnego funkcjonowania w jak najlepszej jakości życia. Cho- ry także powinien otrzymać pomoc w aspekcie emocjonalnym od psycho- loga czy psychoterapeuty oraz infor- mację na temat wsparcia społecznego od pracownika socjalnego. Wszechstronna pomoc w ramach kompleksowej rehabilitacji daje szansę chorym na powrót do normalnego życia rodzinnego, społecznego, zawodowego. Nie zapominajmy, że wsparcie może być też potrzebne w nawrocie choroby. Temat numeru