Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 5/2018 (33)

16 „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 5, październik 2018 Projekt realizowany ze środków PFRON Rehabilitacja Szpiczak plazmocytowy Szpiczak plazmocytowy jest to zło liwy, nadal nieuleczalny nowo- twór hematologiczny wywodz cy si z rozrostu klonalnego komórek plazmatycznych w ko cowym eta- pie ró nicowania. Zmienione no- wotworowo plazmocyty wytwarzają monoklonalną immunoglobulinę lub jej fragmenty. W Polsce, w 2012 roku, szpiczak plazmocytowy stanowił 19% nowych przypadków nowotworów po- chodzenia limfoidalnego u dorosłych. W 2014 roku, na 159 208 zachorowań na nowotwory, odnotowano 1 498 za- chorowań na szpiczaka, co stanowi niecały 1% wszystkich chorób onkolo- gicznych . W tym samym roku zmarło 1 282 chorych na szpiczaka plazmocyto- wego. Na nowotwór ten chorują czę ciej mę czyźni ni kobiety, a zapadalno ć wzrasta wraz z wiekiem. Mediana wie- ku chorych w momencie diagnozy to 72 lata (osoby poni ej 40 r. . stanowią tylko ok. 2% pacjentów, a osoby poni ej 65 roku ycia stanowią 35% chorych). Rozrost plazmocytów i produkcja białka monoklonalnego powoduje sze- reg objawów charakterystycznych dla pełnoobjawowego szpiczaka. Uszko- dzenia narz dowe zwi zane z wy- st powaniem choroby okre lane s skrótem SLiM CRAB. CRAB to: C – podniesiony poziom wapnia w surowicy (ang. calcium ), R – niewydolno ć nerek (ang. renal insufficiency ), A – anemia, B – uszko- dzenia ko ci (ang. bone lesions ). SLiM to: S (ang. sixty, 60) – odsetek mono- klonalnych plazmocytów w biopsji szpiku lub biopsji tkankowej wynoszą- cy powy ej 60%, Li (ang. light chains , łańcuchy lekkie) – stosunek stę enia klonalnych do nieklonalnych wolnych łańcuchów lekkich w surowicy co naj- mniej 100, M (ang. magnetic resonan- ce , badanie rezonansu magnetycznego) – obecno ć co najmniej 2 ogniskowych nacieków o rozmiarach powy ej 5 mm w badaniu rezonansu magnetycznego ko ci. Stanem poprzedzaj cym wyst pie- nie pełnoobjawowego szpiczaka jest gammapatia monoklonalna o nie- ustalonym znaczeniu (ang. monoclo- nal gammapathy of undeterminated significance , MGUS), rozpoznawana na podstawie obecno ci białka monoklo- nalnego, przy braku opisanych wy ej zmian narządowych. Ryzyko ewolucji MGUS w szpiczaku plazmocytowym wynosi ok. 1% na rok. Stadium pomi - dzy MGUS a szpiczakiem plazmocy- towym stanowi tl cy i bezobjawowy szpiczak plazmocytowy , w którym występuje stę enie białka monoklonal- nego > 3g/dl i naciek klonalnych pla- zmocytów w szpiku kostnym w zakresie między 10 a 60%, przy braku innych objawów charakterystycznych dla peł- noobjawowego szpiczaka. W przypad- ku SMM ryzyko progresji do szpiczaka pełnoobjawowego wynosi 10% na rok. Dzięki wprowadzeniu na przestrze- ni ostatnich lat nowych leków oraz zwiększenia mo liwo ci doboru indy- widualnego planu terapeutycznego, prze ywalno ć pacjentów ze szpicza- kiemplazmocytowymuległa znacznemu wydłu eniu. Obecnie rednie prze- ycie wynosi 5–7 lat. Śmiertelno ć w ostatnich latach wykazuje tendencj spadkow i, podobnie jak w innych cho- robach nowotworowych, wzrasta wraz z wiekiem chorych. Według danych ze Stanów Zjednoczonych z lat 2007–2013, wskaźnik 5-letniego prze ycia szacuje się na 49%, podczas gdy w latach 1987–1989 wynosił on jedynie 27%. Choroba kostna w szpiczaku plazmocytowym U około 80–90% chorych na szpi- czaka plazmocytowego dochodzi do rozwini cia si choroby kostnej będącej heterogennym zespołem po- wikłań kostnych nowotworu, takich jak: obecno ć ognisk osteolitycz- nych, złamań patologicznych ko ci oraz uogólnionej osteoporozy. Cha- rakterystycznym objawem choroby kostnej s zmiany wyst puj ce w po- staci ognisk osteolitycznych – widocz- ne w wynikach badań obrazowych oraz manifestujące się objawami ze strony układu kostnego. Obecno ć zmian osteolitycznych wykrywana jest za pomoc bada obrazowych. Często wykonuje się u pacjenta prze wietlenie całego ciała . Badanie to zastępuje się aktualnie czulszymi i bardziej specy- ficznymi technikami wykorzystującymi tomografi komputerow (CT, ang. computed tomography ), jak np. pozyto- nowa tomografia emisyjna (PET-CT, ang. positron emission tomography- -computed tomography ), czy nisko- dawkowa tomografia komputerowa całego ciała (WBLDCT, ang. whole- -body low-dose computed tomography ), która pozwala na obni enie dawki promieniowania przyjmowanej przez pacjenta przy jednoczesnym zachowa- niu odpowiedniej jako ci uzyskanego obrazu. Wykorzystywane są równie techniki obrazowania rezonansem Autorzy artykułu: Piotr Majcher Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Zakład Rehabilitacji i Fizjoterapii Katedry Rehabilitacji, Fizjoterapii i Balneoterapii Oddział Rehabilitacji 1 Wojskowego Szpitala Klinicznego z Poliklinik w Lublinie, Artur Jurczyszyn Katedra i Klinika Hematologii CMUJ Kraków, Olga Czerwińska-Ledwig Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Wydział Rehabilitacji Ruchowej, Zakład Biochemii i Podstaw Kosmetologii. Szpiczak plazmocytowy Problem diagnostyczny, leczniczy i w planowaniu rehabilitacji