Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 6/2018 (34)

8 „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 6, grudzień 2018 Projekt realizowany ze środków PFRON Jednym z podstawowych założeń współczesnej teleradioterapii jest do- starczenie jednorodnej i wysokiej dawki promieniowania jonizującego do obszaru tarczowego (guza), tak aby dawka deponowana w pozostałych tkankach zdrowych czy też narzą- dach, które otaczają obszar tarczowy, była jak najmniejsza. W zależności od stopnia zaawansowania choroby no- wotworowej, wielkości, kształtu i lo- kalizacji obszaru tarczowego założenie to realizowane jest na różne sposoby, w zależności od dostępnych w szpitalu rozwiązań technologicznych. W przypadku, gdy obszar tarczowy ma niewielką objętość i zlokalizowa- ny jest bezpośrednio przy narządach, w których zachodzi konieczność zna- czącej redukcji deponowanych w nich dawek, najrozsądniejszym jest zasto- sowanie metod stereotaktycznych te- leradioterapii. Metody te umożliwiają dostarczenie dawki do obszaru tar- czowego poprzez zastosowanie dużej ilości bardzo małych pól terapeutycz- nych. Niestety, poprzez uwarunkowa- nia technologiczne, wraz ze wzrostem objętości obszaru tarczowego spada możliwość stosowania metod ste- reotaktycznych. W takich sytuacjach istotną rolę zaczynają odgrywać wy- sokospecjalistyczne metody telera- dioterapii konwencjonalnej, spośród których jedną z najbardziej zaawan- sowanych i precyzyjnych jest metoda tomoterapeutyczna. Aparat tomoterapeutyczny niezależ- nie od wersji przypomina z wyglądu to- mograf komputerowy. Obudowa mieści obracający się pierścień, do którego wnętrza wsuwany jest stół z pacjentem. Połączenie ruchu obrotowego głowi- cy i postępowego stołu powoduje, że źródło promieniowania zatacza wo- kół pacjenta tor w kształcie spirali, przez co istnieje możliwość napro- mieniania zarówno małych jak i bar- dzo dużych obszarów tarczowych. Źródłem promieniowania jest akcele- rator liniowy o napięciu nominalnym równym 6 MV, a wychodząca z niego wiązka fotonów ma postać wachlarza (wiązka wachlarzykowa). Szerokość wiązki wachlarzykowej określona jest w płaszczyźnie poprzecznej ciała pa- cjenta i wynosi 40 cm. Z kolei grubość wiązki wachlarzykowej określona jest w płaszczyźnie strzałkowej ciała pa- cjenta i może być regulowana w zakre- sie od 1 do 5 cm. Sześćdziesiąt cztery listki kolimatora blokują lub przepusz- czają promieniowanie w poszczegól- nych częściach wachlarza. Kolimator działa w sposób binarny (listek może być całkowicie otwarty lub całkowicie zamknięty). Układ kształtujący wiązkę wachlarzykową nie posiada spłaszcza- jącego filtra stożkowego. Brak spłasz- czającego filtra stożkowego znacząco zredukował udział promieniowania rozproszonego i umożliwił uzyskanie zdecydowanie większych mocy dawek promieniowania jonizującego, a to przełożyło się na skrócenie czasu po- dania dawki terapeutycznej. Podstawowa wersja aparatu tomo- terapeutycznego umożliwia realizację leczenia w trybie spiralnym. Tryb ten ograniczony jest jednostajnością ru- chu postępowego stołu terapeutycz- nego oraz stałą w trakcie dostarczania dawki grubością wiązki wachlarzy- kowej. Rozbudowana wersja pozwala na leczenie w trybie spiralnym i kie- runkowym. W trybie kierunkowym, będącym uproszczoną wersją trybu spiralnego, określa się wcześniej wy- brane kąty podania dawki, a następnie realizuje leczenie według ustalonych założeń. Redukcja pełnego obrotu źródła promieniowania wokół pa- cjenta do wybranych pozycji zna- cząco skraca czas napromieniania. Z drugiej strony ogranicza to zasto- sowanie trybu kierunkowego do wy- branych przypadków klinicznych. Najbardziej rozbudowana wersja apa- ratu tomoterapeutycznego umożliwia napromienianie chorego w trybie kie- runkowym lub zmodyfikowanym try- bie spiralnym. Inaczej niż w wersjach opisanych powyżej, tryb spiralny do- puszcza zmianę prędkości ruchu po- stępowego stołu terapeutycznego oraz zmianę grubości wiązki wachlarzyko- wej w trakcie seansu napromieniania. Zmiany te są bezpośrednio związane z anatomią napromienianego obsza- ru, dlatego też tryb ten nazywany jest dostosowawczym trybem spiralnym. Temat numeru Dr hab. n. med. Tomasz Piotrowski i dr n. med. Joanna Kaźmierska z Wielkopolskiego Centrum Onkologii przedstawiają jak działa tomoterapia – jedna z metod radioterapii o najbardziej uniwersalnym zastosowaniu oraz precyzji i sile działania. Tomoterapia – precyzja i siła dr Tomasz Piotrowski dr Joanna Kaźmierska