Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 1/2019 (35)

10 „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 1, luty 2019 Projekt realizowany ze środków PFRON Temat numeru ulega pewnemu stopniowemu posze- rzeniu. Jakie są kryteria kwalifikacji do transplantacji wątroby u chorych na nowotwory? Nowotwór wątroby jest to pojęcie bardzo szerokie. Właściwie usankcjo- nowanym wskazaniem do przeszcze- pienia wątroby, bardzo ograniczonym i w restrykcyjnych granicach, jest transplantacja w przebiegu pierwot- nego raka wątrobowokomórkowego o określonych kryteriach wielkości i liczbie zmian oraz przy braku zmian pozawątrobowych. Ponieważ tego typu nowotwory tworzą się na podło- żu wątroby pierwotnie uszkodzonej, marskiej z powodu m.in . wirusowego zapalenia wątroby typu B czy typu C oraz choroby stłuszczeniowej wątro- by, to niestety liczba pacjentów ze wskazaniem do przeszczepienia sta- le rośnie. Natomiast dobre wyniki otrzymujemy tylko wtedy, kiedy ry- gorystycznie trzymamy się pewnych ograniczeń dotyczących wielkości i liczby zmian, obowiązują tutaj tzw. kryteria mediolańskie. Kryteria te mówią, że do przeszczepienia kwa- lifikują się osoby, u których istnieje pojedyncze ognisko raka wątrobo- wokomórkowego o średnicy równej lub niższej niż 5 cm lub nie więcej niż 3 zmiany o średnicy równej lub niższej niż 3 cm każda. Kryteria te są najbardziej, najczęściej uznawany- mi wskazaniami. W tej chwili trwają badania, podejmowane są próby roz- szerzenia tych wskazań. Drugą grupą wskazań do przeszczepienia wątroby jest nowotwór, który się nazywa he- mangioendothelioma – śródbłoniak, jest to nowotwór zazwyczaj ograni- czony tylko do wątroby i to jest też dobre wskazanie. Jest to bardzo rzad- ki nowotwór, stąd i liczba przeszcze- pień z tego powodu jest niewielka. Trzecim uznanym wskazaniem są przerzuty do wątroby nowotworów neuroendokrynnych, ale pod warun- kiem usunięcia ogniska pierwotnego, które może być w wielu miejscach, od jelit poprzez płuca, jelito grube, wyrostek robaczkowy, trzustkę i inne narządy. Co jest przeciwwskazaniem do transplantacji wątroby u pacjentów z nowotworem tego narządu? W przypadku chorych z nowotwo- rem wątroby, na pewno podstawowym przeciwwskazaniem do transplantacji jest wysoki stopień zaawansowania nowotworu, chodzi przede wszystkim o jego aktywność, agresywność biolo- giczną, a także obecność zmian poza- wątrobowych. Czyli sytuacja, w której nowotwór jest nie tylko w wątrobie, ale również w jej sąsiedztwie czy w wę- złach chłonnych, czy w sąsiadujących narządach. To są zdecydowane prze- ciwwskazania. Pacjent zostaje zakwalifikowany i jaka jest dalej procedura. Gdzie po- winien się zarejestrować, jak przygo- tować do zabiegu? Procedura kwalifikacji jest bardzo transparentna, precyzyjnie usankcjo- nowana prawnie i nie ma tutaj mowy o jakiejkolwiek przypadkowości. Pro- cedura ta jest przeprowadzana w okre- ślonych ośrodkach transplantacyjnych wątroby. W Polsce sześć ośrodków wykonuje takie przeszczepienia (dwa w Warszawie i po jednym w Szczeci- nie, Katowicach i Wrocławiu, ostatnio w Gdańsku). Przeszczepienia dla bior- ców pediatrycznych, dokonuje Klinika Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów Instytutu Pomnika Cen- trum Zdrowia Dziecka. Tak więc, każ- dy ośrodek sam sobie przygotowuje i kwalifikuje chorych do przeszczepie- nia. Później ci pacjenci po przejściu hospitalizacji i po pozytywnej decy- zji wielospecjalistycznego kolegium kwalifikacyjnego, w skład którego wchodzą: chirurdzy, hepatolodzy, on- kolodzy, psychiatrzy, anestezjolodzy oraz inni specjaliści, są zgłaszani do Krajowej Listy Oczekujących, którą prowadzi Poltransplant. W przypad- ku pojawienia się wątroby, ośrodek jest informowany przez Poltransplant. Wątrobę sprawdza się według okre- ślonego klucza/algorytmu i wówczas alokuje się tę wątrobę dla konkretnego biorcy. Oczywiście poza zgodnością w sensie immunologicznym bardzo istotne znaczenie ma stan wydolności wątroby pacjenta, ponieważ jak wia- domo nie ma do tej pory skutecznego leczenia niewydolności wątroby. Tak, jak w przypadku nerek jest to dializa, a serce - do pewnego stopnia mogą za- stąpić sztuczne komory - czy inne spo- soby zastąpienia jego czynności, tak w przypadku wątroby, niestety nie ma takiej możliwości. Przynajmniej nie jest to skuteczne do tej pory klinicz- nie. W tej sytuacji priorytet oczywiście mają chorzy z ciężką niewydolnością wątroby, przy uwzględnieniu wszyst- kich przeciwwskazań wynikających z uszkodzeń. Czyli pacjenci mają być spakowani i czekać? Czasami pacjenci leżą w szpitalu i czekają, ponieważ nie bardzo można ze względu na ogólny stan zdrowia wy- pisać chorego. Jak długo czeka się obecnie w Polsce na transplantację wątroby? To jest pochodna pewnej aktywności zgłaszania dawców, co jest immanent- ną cechą społeczną. Polska jest w dol- nej strefie stanów średnich, jeśli chodzi o osiągnięcia w Europie. Natomiast mała liczba ośrodków transplantacyj- nych wątroby w Polsce z kolei warun- kuje ten przeciętny okres oczekiwania. Jest on rzędu kilku miesięcy. O okre- sie oczekiwania decyduje – ciągle po- wtarzam – stan kliniczny i pilność przeszczepienia pacjenta. W Stanach Zjednoczonych, w Europie Zachodniej i w niektórych krajach te okresy ocze- kiwania sięgają roku i nawet dwóch. Jest to trochę sztucznie wykreowana sytuacja, że ten okres oczekiwania jest w Polsce krótszy. Wynika to pewnie z małej liczby ośrodków transplanta- cyjnych i z ograniczonej dostępności do ośrodka transplantacyjnego. Z ba- dań epidemiologicznych, szacun- ków hepatologów, gastroenterologów wiadomo dokładnie, że pokrywamy zapotrzebowanie na transplantację wątroby w Polsce na pewno nie wię- cej niż w 50%. W Polsce wykonuje się w granicach od 360 do 380 transplan- tacji wątroby rocznie. Tak to wynika ze statystyk. Połowa, czy niemal połowa tych transplantacji wykonywana jest w naszej Klinice.