Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 1/2019 (35)

6 „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 1, luty 2019 Projekt realizowany ze środków PFRON Temat numeru że pacjenci z cukrzycą i marskością wątroby związaną z rakiem wątroby w leczeniu systemowym utrzymu- ją wysoki odsetek wznowy nawet po kolejnej terapii o bezpośrednim działaniu przeciwwirusowym. U tych pacjentów zalecany jest ścisły nad- zór (profilaktyka trzeciorzędowa), a korzyść płynąca z leczenia prze- ciwwirusowego musi być rozważona w odniesieniu do możliwej szybkiej wznowy raka wątroby. Na podstawie wielu badań udo- wodniono zależność wysokiej konsumpcji kawy i zmniejszenia częstości występowania raka wątro- by oraz zmniejszenia śmiertelności z powodu innych przewlekłych cho- rób tego narządu . W tej chwili nie można jednak podać zalecanej dawki kawy mającej określony efekt. Populacja docelowa testów przesiewowych Czynniki wpływające na definicję populacji docelowej muszą brać pod uwagę częstość występowania raka wątroby w określonej grupie pacjen- tów i prawdopodobieństwo, że ist- nieją w tej grupie optymalne metody leczenia radykalnego. W przypadku raka wątroby częstość występowania tego nowotworu jest wyższa w bar- dziej zaawansowanej marskości wątroby, ale prawdopodobieństwo leczenia radykalnego chirurgicznego z intencją wyleczenia (ITT), jest niż- sze przy wyższym stopniu zaawanso- wania procesu chorobowego. Badania opłacalności wskazu- ją, że częstość występowania mar- skości u chorych na raka wątroby, uzasadniałaby nadzór nad tą grupą pacjentów, niezależnie od jej etio- logii. Jednak zaawansowana mar- skość wątroby przebiegająca z jej niewydolnością lub dekompensa- cja czynności wątroby uniemożli- wia stosowanie skutecznych terapii przeciwnowotworowych łącznie z przeszczepem . W związku z tym nadzór nad wystąpieniem raka wą- troby u tych pacjentów nie jest opła- calny, natomiast chorzy nadal mogą pozostawać na liście osób do prze- szczepu wątroby. Dodatkowo nadzór może nie być opłacalny powyżej pewnego wieku, ale brak jest granicy odcięcia wieku chorego, dlatego podstawowym za- daniem jest ocena długości przeżycia pacjenta przy odpowiednim postępo- waniu, a nie jego wiek. Badania przesiewowe w kierun- ku raka wątroby zaleca się wyko- nywać u dorosłych z marskością wątroby w stopniu A i B oraz u pa- cjentów z marskością w stopniu C, oczekujących na przeszczep wątroby, a także u chorych bez marskości wą- troby, ale zakażonych wirusem typu B z pośrednim lub wysokim ryzykiem rozwoju raka wątroby. U pacjentów bez marskości wątroby F3, niezależnie od etiologii, można rozważyć nadzór w oparciu o indywidualną ocenę ryzy- ka rozwoju raka wątroby. Badania obrazowe w screeningu raka wątroby Najczęściej stosowana metoda w przypadku badań przesiewo- wych w wykryciu raka wątroby to USG jamy brzusznej. Badanie to ma akceptowalną dokładność diagno- styczną, gdy jest stosowane jako test przesiewowy (czułość w zakresie od 58 do 89%; specyficzność większa niż 90%). Badanie USG jest mniej sku- teczne w wykryciu raka wątroby we wczesnym stadium zaawansowania (czułość 63%). Powszechna popu- larność USG polega również na jego bezinwazyjnym charakterze, dostęp- ności, doskonałej tolerancji przez chorych i relatywnie niskich kosztach. Dodatkowo podkreśla się możliwość wykrycia innych chorób towarzyszą- cych rakowi wątroby, jak marskość, jej nasilenie oraz obecności naczyń krą- żenia obocznego czy zakrzepicy żyły wrotnej, które to stany mogą wymagać interwencji. Wykrycie raka wątroby w marskiej wątrobie za pomocą USG jest często bardzo trudnym zadaniem w przy- padku początkowego rozwoju tego nowotworu widocznym w zmianach guzkowych, które mogą być guzkami regeneracyjnymi, ale mogą być też guzkami nowotworowymi. Z tego po- wodu wykrycie w badaniu USG raka wątroby we wczesnym stadium jest uzależnione od wiedzy i doświad- czenia lekarza oraz jakości sprzętu, jakim on dysponuje. Dlatego zale- cane jest odpowiednie szkolenie wy- konujących to badanie oraz użycie odpowiednich środków kontrastują- cych podanych dożylnie, poprawia- jących skuteczności USG w wykryciu drobnych zmian nowotworowych. Badanie tomografii komputero- wej z użyciem obecnie powszechnie stosowanych systemów wielorzędo- wych CT (MDCT) oraz dynamiczne obrazowanie po podaniu dożylnym środka kontrastującego w badaniu rezonansu magnetycznego (DCE MRI), nie są opłacalne w badaniach przesiewowych ze względu na koszt oraz zbyt wysoki odsetek wyników fałszywie dodatnich. Dodatkowo są to badania inwazyjne z uwagi na po- dawanie dożylne środków kontrastu- jących. Techniki te należy rozważyć w przypadku otyłości, obecności ga- zów jelitowy, deformacji klatki piersio- wej oraz innych czynników mających wpływ na wykonanie badania USG, a nie mających wpływu na badanie to- mografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego. Testy serologiczne Obecnie w badaniach przesiewo- wych raka wątroby są wykorzystywa- ne testy serologiczne, które zostały zbadane lub są w trakcie badania. Dotyczą one wczesnego rozpozna- nia raka wątroby z wykorzystaniem alfa-fetoproteinę (AFP). Wiadomo, że stale podwyższone poziomy alfa- -fetoproteiny są czynnikiem ryzyka rozwoju raka wątroby i marker ten można wykorzystać do określenia za- grożonej populacji. Jednak został on głównie przetestowany w trybie dia- gnostycznym, a nie jako serologicz- ny test przesiewowy. Jest to istotne, ponieważ jego znaczenie jako testu diagnostycznego nie może być eks- trapolowane do wartości testu prze- siewowego. Wykorzystanie tego testu może być stosowane w populacjach, w których utrudniony jest dostęp do badania USG. Test AFO w połą- czeniu z USG są w stanie poprawić