Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 1/2019 (35)

9 „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 1, luty 2019 Projekt realizowany ze środków PFRON Transplantologia, to stosunkowo nowa dziedzina medycyny w Polsce i na świecie. Jakie były jej początki? Historia transplantologii to lata pięć- dziesiąte XX wieku, dokładnie 1954 r., kiedy w Stanach przeszczepiono po raz pierwszy nerkę. Natomiast w Polsce po raz pierwszy przeszczepiono nerkę w 1966 roku. Niedawno, 26 stycznia, była kolejna rocznica tego wydarze- nia. Profesor Jan Nielubowicz z pro- fesorem Tadeusz Orłowskim dokonali pierwszego przeszczepienia nerki i to był właściwie początek transplantologii w Polsce. Kiedy wykonano po raz pierwszy przeszczepy wątroby? Pierwsza udaną transplantację wątro- by na świecie wykonano z sukcesem w 1967 r. w Stanach Zjednoczonych. W Polsce dokonali tego koledzy z Cen- trum Zdrowia Dziecka u małego pacjenta 1 marca 1990 r. Pierwszą wą- trobę u dorosłego przeszczepiliśmy 30 grudnia 1994 roku, także niedługo będzie okrągła, 25 rocznica. Przeszczep wykonaliśmy u nas w Klinice Chirurgii Ogólnej i Chorób Wątroby, bo tak się nazywała wówczas klinika w Szpitalu na Banacha w Warszawie. W skład ze- społu, któremu udało się po raz pierw- szy przeszczepić z sukcesem wątrobę pacjentce – która zresztą żyje do dzisiaj – wchodzili profesor Bogdan Micha- łowicz, profesor Jacek Pawlak, ja, pro- fesor Piotr Małkowski, profesor Paweł Nyckowski, dr Ireneusz Grzelak i jesz- cze kilkoro osób. Panie profesorze, w przypadku prze- szczepień allogenicznych (od osób niespokrewnionych) u pacjentów he- matoonkologicznych, bardzo ważną rolę odgrywa tzw. zgodność tkanko- wa, która musi być bardzo wysoka. Jak jest w przypadku transplantacji narządów, np. wątroby? W przypadku przeszczepienia wątro- by nie musi być aż tak wysoka zgod- ność tkankowa. Wątroba jest dosyć mało wymagającym, w sensie immu- nologicznym, organem. To wyjątkowa właściwość wątroby. Zgodność grupy krwi w grupach głównych, czyli A, B, 0 decyduje o kwalifikacji do transplan- tacji. Oczywiście konieczna jest jesz- cze ocena stanu klinicznego, wielkości narządu i kilku innych czynników. Ale w sensie immunologicznym jest to najłagodniejsza opcja. Przy nerce jest dużo trudniej, w trzustce jest jeszcze trudniej, płuca i serce są dużo bardziej kłopotliwe w prowadzeniu immuno- supresyjnym. Ta łatwość – oczywiście w cudzysłowie – w porównaniu z in- nymi narządami w prowadzeniu cho- rych po przeszczepieniu wątroby, jest w pewnym sensie nagrodą dla trans- plantologów wątroby, bowiem sam zabieg przeszczepienia jest najbardziej czaso- i pracochłonny. Dlatego czasami wątroby przeszczepia się – zwłaszcza przy przeszczepieniach jelit – jako tyl- ko formę ochrony immunologicznej. A przy przeszczepieniach wielonarzą- dowych, jak się okazuje, leczenie im- munosupresyjne w przypadku dwóch narządów jest mniej intensywne niż w stosunku do tylko pojedynczego serca. Potwierdziło się to w przypadku jednoczasowego przeszczepienia serce i wątroby, które ostatnio dwukrotnie wykonaliśmy razem z kolegami z In- stytutu Kardiologii w Aninie. Były to pierwsze takie operacje w Polsce. W przypadku pacjentów onko- logicznych przeszczepia się tylko niektóre narządy, np. wątrobę, ale trzustki już nie, od czego to zależy? Trzeba od razu powiedzieć, że gene- ralnie rzecz biorąc pacjenci onkolo- giczni z reguły nie są kandydatami do transplantacji, co wynika z koniecz- ności prowadzenia immunosupresji po przeszczepieniu narządu. Wszelkie sytuacje ograniczenia kontroli immu- nologicznej doprowadzają nowotwory do bardzo dynamicznej wznowy, roz- woju i właściwie niweczy się cały wkład i wysiłek włożony w sam proces prze- szczepienia. Aczkolwiek istnieją pewne wyjątki, a zwłaszcza jeśli chodzi o wą- trobę, gdzie liczba wskazań czy częstość wskazań do transplantacji u chorych z nowotworami istnieje i po troszecz- ku, krok po kroku wraz z nabywaniem sprawności i poszerzaniem naszej wie- dzy na temat i nowotworów i immu- nosupresji, możliwość przeszczepienia Temat numeru Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Zieniewicz, chirurg, transplantolog kliniczny, onkolog. Kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, wiodącego ośrodka transplantacji wątroby w Polsce i w Europie. Członek zespołu, który wykonał pierwsze w Polsce udane przeszczepienie wątroby u dorosłego oraz ostatnio – pierwsze jednoczasowe przeszczepienie serca i wątroby. Z prof. Krzysztofem Zieniewiczem rozmawiamy o transplantologii i przeszczepach wątroby u pacjentów z nowotworem tego narządu. Cząstka z nas zostaje i żyje w kimś innym