Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 3/2019 (36)

13 „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 3, czerwiec 2019 Projekt realizowany ze środków PFRON Temat numeru Panie doktorze, jakie są rodzaje przeszczepień? Mamy kilka rodzajów przeszcze- piania komórek krwiotwórczych. Pierwszym – powiedzmy najprost- szym, najmniej obciążonym powikła- niami – jest przeszczep autologiczny. Polega on na tym, że pobieramy od chorego jego własne komórki, poda- jemy wysokodawkową chemioterapię i przeszczepiamy te komórki. Taki przeszczep jest stosowany zazwyczaj przy nowotworach limfoprolifera- cyjnych (chłoniaki) lub jako leczenie pomostowe do allotransplantacji przy leczeniu chłoniaków i szpiczaków plazmocytowych. Drugim rodzajem jest allogeniczne przeszczepianie ko- mórek pobranych od dawcy. Może to być dawca rodzinny (brat lub siostra), wtedy oceniamy zgodność tkankową i jeśli mamy pełną zgodność, rodzeń- stwo może być dawcą. Wykonujemy też przeszczepy od dawców niespo- krewnionych. Są jeszcze dwa rodza- je przeszczepów rzadziej stosowane. Syngeniczny – od brata bliźniaka jed- nojajowego, gdzie dawca i biorca są identyczni biologicznie i genetycznie, ale w związku z tym, mogą mieć te same wady genetyczne, również ukry- te, więc nie jest to do końca wróżąca powodzenie terapeutyczne procedura. Ostatnio tendencją jest, aby przepro- wadzać przeszczepy haploidentyczne, czyli w układzie rodzice – dzieci, kie- dy połowa antygenów zgodności tkan- kowej jest zgodna. Do tego rodzaju przeszczepienia jest inne przygotowa- nie, inny jest też przebieg. Praktycz- nie każdy ma rodziców i dzieci, więc teoretycznie dla każdego można zna- leźć dawcę, każdego chorego moż- na zakwalifikować do tego rodzaju transplantacji. Rzadko występują też przeszczepienia z krwi pępowinowej, której dawcami są matki nowonaro- dzonych dzieci. Na czym polega przeszczep tande- mowy? Przeszczep tandemowy jest prakty- kowany tylko w szpiczaku plazmocy- towym. Aby zwiększyć efektywność leczenia, podaje się dwukrotnie che- mioterapię i przeprowadza dwukrotnie autotransplantację, jako zintensyfiko- wane odtworzenie szpiku, aby dopro- wadzić do trwałej i całkowitej remisji. Schemat leczenia, zgodny ze standar- dem zaleceń towarzystw naukowych i Ministerstwa Zdrowia w skrócie po- lega na tym: podajemy chemiotera- pię, uzyskujemy efekt terapeutyczny bardzo dobry, wykonujemy pierwszą transplantację, pacjent regeneruje swój własny szpik (autotransplantacja), po- dajemy drugi raz chemioterapię i po raz drugi wykonujemy przeszczep. Taka transplantacja statystycznie zwiększa czas życia i wydłuża czas wolny od cho- roby. Jakie są wskazania do wykonywania przeszczepień, w jakich chorobach krwi i na jakim etapie są one wykony- wane? Pierwszym wskazaniem jest ostra białaczka mieloblastyczna, czyli ostra białaczka szpikowa z obecnością pośredniego lub złego ryzyka cyto- genetycznego. To jest standardowe wskazanie i pierwsze wskazanie do transplantacji allogenicznej. Alloge- niczne transplantacje wykonuje się też w innych nowotworach, ale bardziej przy oporności na leczenie, w nawro- tach choroby, ale nie w pierwszej linii. W pierwszej linii jest wskazane prze- szczepienie autologiczne, czyli z wła- snych komórek. Głównie wykonuje się je u chorych z nowotworami limfopro- liferacyjnymi, czyli chłoniakami o od- powiednim stopniu zaawansowania i złośliwości oraz oporności na lecze- nie. U tych pacjentów przeprowadza- my transplantacje przy pierwszej lub drugiej remisji choroby. Powoli roz- szerza się zakres schorzeń, w których wykonujemy transplantacje szpiku o te, w których mamy do czynienia z zaburzeniami układu odpornościo- wego. Nie są związane z chorobami nowotorowymi, natomiast wiążą się z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu krwiotwórczego. Trzecią gru- pą są niedokrwistości związane z nie- wydolnością szpiku, najczęściej po toksycznym uszkodzeniu, czyli duża grupa niedokrwistości aplastycznych, kiedy szpik nie produkuje krwi, co może zakończyć się śmiercią dla pa- cjenta bez transplantacji szpiku. W jakim momencie terapii należy zacząć myśleć o przeszczepie, czy już od momentu diagnozy, czy może za- leży to od rodzaju nowotworu? Planowanie transplantacji rozpo- czynamy w momencie postawienia Dr n. med. Janusz Hałka, specjalista II st. hematologii i chorób wewnetrzych. Klinicysta z wieloletnim doświadczeniem pracy w Klinice Hematologii i Chorób Wewnętrznych wWojskowym Instytucie Medycznym CSKMON wWarszawie, obecnie kieruje pracą Oddziału Klinicznego Hematologii SP ZOZ MSWiA z Warmińsko-Mazurskim CentrumOnkologii w Olsztynie. Z doktorem JanuszemHałką rozmawiamy o przeszczepach szpiku kostnego, które obok farmakoterapii są jedyną metodą leczenia pacjentów hematoonkologicznych, a także o najnowszych osiągnięciach i możliwościach terapeutycznych w tym zakresie. Potrzebne jest stworzenie sieci ośrodków transplantacyjnych