Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 3/2019 (36)

25 „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 3, czerwiec 2019 Projekt realizowany ze środków PFRON Jakość życia w chorobie nowotworowej brzucha czy biegunka, wówczas może jeść pełnoziarniste produkty zbożo- we (razowe pieczywo, płatki zbożowe, grube kasze, naturalny ryż, makarony z mąki razowej) oraz warzywa i owo- ce surowe. Natomiast, jeśli występują dolegliwości w czasie chemio- i radio- terapii oraz po przeszczepie komó- rek macierzystych, należy wybierać produkty dostarczające węglowoda- nów z mniejszą zawartością błonnika pokarmowego: pieczywo pszenne lub mieszane, płatki zbożowe błyskawicz- ne, drobne kasze i makarony, biały ryż, ziemniaki, gotowane lub pieczone wa- rzywa i owoce bezpestkowe. Tłuszcze Dietę powinny uzupełniać dobrej jakości tłuszcze, w szczególności te zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, w tym: olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej lniany, ryby (łosoś, makrela, sardyn- ka, śledź, pstrąg, flądra, dorsz, mintaj, sola), orzechy włoskie i nasiona siemie- nia lnianego (mogą być w postaci zmie- lonej). Wiele badań potwierdza ich właściwości przeciwzapalne i korzyst- ny wpływ na układ immunologiczny, a wyniki niektórych sugerują nawet wzmocnienie działania chemiotera- pii. Pamiętać należy, że olejów tłoczo- nych na zimno nie należy podgrzewać, a do obróbki termicznej można wyko- rzystywać rafinowany olej rzepakowy lub oliwę z oliwek. Niewielkie ilości świeżego masła można używać do sma- rowania pieczywa, ale ze smalcu, mar- garyn do pieczenia i oleju kokosowego najlepiej zrezygnować, bo zawierają dużą ilość nasyconych kwasów tłusz- czowych działających prozapalnie. Antyoksydanty Chorzy na nowotwory krwi mogą mieć większe zapotrzebowanie na witaminy C, E i β-karoten oraz skład- niki mineralne: cynk, selen, miedź, magnez, mangan. Są to antyoksydan- ty niezbędne do usuwania wolnych rodników powstających w organizmie podczas przewlekłego stanu zapalne- go towarzyszącego chorobie. Składniki te powinny pochodzić jednak przede wszystkim z diety, opartej o różnokolo- rowe warzywa i owoce, różne rodzaje zbóż, różne gatunki mięsa i ryb, a także orzechy i oleje. Stosowanie suplementów witami- nowo-mineralnych lub ziołowych bez konsultacji z lekarzem jest prze- ciwwskazane, ponieważ może narazić chorego na wystąpienie interakcji ze stosowanymi lekami i osłabić skutecz- ność terapii. W czasie leczenia chemioterapią nie wolno spożywać grejpfrutów i soku z tych owoców oraz soków z żurawiny i granatu. Nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, soja, soczewica, ciecierzyca), wa- rzywa kapustne (brukselka, brokuł, ka- lafior, kalarepa, kapusta) oraz cebulowe (czosnek, por, cebula) pomimo, że są źró- dłemwielu cennych składników i antyok- sydantów, nie należą do lekkostrawnych. Ich spożywanie nie jest przeciwwska- zane pod warunkiem, że nie powodują żadnych dolegliwości np. wzdęć, bólów brzucha, biegunek itp. Osoby chore na nowotwory krwi w okresie remisji, praw- dopodobnie nie będą odczuwać proble- mów ze strony przewodu pokarmowego po regularnym ich spożywaniu. Jednak chorzy na mielofibrozę ze znacznym powiększeniem śledziony i wątroby oraz osoby w czasie chemioterapii, ra- dioterapii czy po przeszczepieniu ko- mórek macierzystych powinny unikać spożywania większych ilości nasion ro- ślin strączkowych, warzyw kapustnych i cebulowych. Działania niepożądane leczenia Przeszczepienie komórek macierzy- stych, chemioterapia czy radioterapia to bardzo skuteczne metody lecze- nia niektórych nowotworów krwi, ale zarazem mogą powodować wiele działań niepożądanych. Często do- chodzi do zniszczenia wielu zdro- wych komórek m.in . błony śluzowej przewodu pokarmowego. Może to powodować dolegliwości o różnym nasileniu, m.in .: brak apetytu, nud- ności i wymioty, suchość w jamie ustnej, zaburzenia odczuwania smaku i zapachu potraw, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, bóle brzucha czy biegunkę. Dodatkowo znacznie obniża się odporność i ro- śnie podatność na zakażenia. W czasie leczenia dieta osoby cho- rej często wymaga wielu modyfikacji, m.in. : • zmniejszenia objętości oraz zwięk- szenie ilości i częstotliwości posiłków przy braku apetytu, • zmiany konsystencji potraw (roz- drabniania, mielenia, miksowania) przy zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej i żołądka, • czasowej eliminacji produktównieto- lerowanych, np. zamiana czerwonego mięsa na drób i ryby przy odczuwa- niu metalicznego posmaku w ustach lub wykluczenie mleka i przetworów mlecznych oraz spożywanie warzyw i owoców gotowanych przy biegun- kach, • zwiększenia ilości napojów przy wy- miotach, biegunkach i zaparciach. Obniżona odporność W trakcie leczenia nowotworów krwi często dochodzi do gwałtowne- go obniżenia odporności na bakterie, wirusy, grzyby, drożdże. Powoduje to, że wiele dotychczas nieistotnych czynników nagle staje się dużym za- grożeniem. Szczególną uwagę należy zwrócić na higienę podczas przygo- towywania posiłków. Przestrzeganie poniższych zasad może zmniejszyć narażenie na zakażenia pochodzące z żywności, dlatego zaleca się: • myć ręce pomiędzy przygotowywa- niem różnych składników potrawy, np. warzyw i mięsa, • używać oddzielnych talerzy, desek i przyborów kuchennych do przygo- towywania surowego mięsa i ryb, • dokładnie myć wszystkie warzywa i owoce pod ciepłą bieżącą wodą lub sparzać wrzątkiem, • żywność rozmrażać w lodówce, nie zamrażać ponownie rozmrożonych produktów, • wykluczyć z diety żywe drożdże i grzyby oraz wszystkie produkty i potrawy, które mają je w składzie, • unikać produktów konserwowanych w domu, ponieważ nie są to wy- starczające sposoby zabezpieczania przed bakteriami i pleśniami,