Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 4/2019 (37)

12 „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 4, sierpień 2019 Projekt realizowany ze środków PFRON Moja historia Już dawno minęły czasy, gdy łysa gło- wa i ciągłe wymioty były stygmatemdla pacjenta leczonego onkologicznie. Pół wieku temu nasze postrzeganie dzia- łań niepożądanych było mocno okro- jone do tego, co łatwo było zauważyć okiem nieuzbrojonym. Poziom naszej wiedzy o raku się zmienił, zmieniły się także stosowane w onkologii leki. Rozumienie mechanizmów powsta- wania działań niepożądanych poszło do przodu, ale nie na tyle, aby uchro- nić ciężko chorych ludzi przed trau- mą leczenia. Stwierdzono, że leczenie celowane, niosące ewidentny postęp terapeutyczny, przynosi ze sobą nowe, wcześniej nie pojawiające się ryzyka wystąpienia negatywnych objawów terapii, stanowiące poważne wyzwania kliniczne. Na szczęście pacjenci zrozumieli, że leczenie onkologiczne jest jedyną szan- są na przedłużenie życia zagrożonego rozwijającym się rakiem. Dzisiaj obser- wujemy relatywnie mniej odmów le- czenia oraz powolne odchodzenie od znachorów i szarlatanów obiecujących rzeczy nieprawdziwe i niemożliwe. Co to są działania niepożądane Niepożądanym działaniem pro- duktu leczniczego stosowanego u ludzi jest każde niekorzystne i nie- zamierzone działanie tego leku, sto- sowanego zgodnie z zaaprobowanymi wskazaniami, stosowanego poza za- aprobowanymi wskazaniami ( off-label use ), stosowanego w celach pozame- dycznych, wynikającego z naduży- wania leku, z przedawkowania leku – zatrucia, wynikającego z popełnio- nego błędu. Każdy lek obarczony jest ryzykiem powikłań. Ryzykiem jest nieprzestrze- ganie zaleceń lekarza, podawanie leku poza wskazaniami. Ryzykiem też jest brak skuteczności leku lub zaniechanie leczenia. Ryzykiem jest zbyt późne po- danie leku. Ryzykiem użycia produktu leczni- czego jest każde zagrożenie zdrowia pacjenta lub zdrowia publicznego zwią- zane z jakością, bezpieczeństwem lub skutecznością produktu leczniczego oraz każde zagrożenie niepożądanym wpływem na środowisko. Ocena działań niepożądanych Przy ocenie działań niepożądanych istotne jest: częstość ich występo- wania oraz ich nasilenie. Działania niepożądane mogą wynikać z istoty substancji czynnej lub istoty substan- cji pomocniczych, np. obecność glu- kozy, gdy u chorego brak jest tolerancji na ten cukier. Omawiając to, co nam zagraża w trakcie leczenia onkologicznego chciałbym skupić się na kilku wy- branych negatywnych sytuacjach. W trakcie leczenia onkologiczne- go niebezpiecznym działaniem jest stymulacja powstania nowego no- wotworu przez lek zastosowany do zwalczania „starego” nowotworu. Taka sytuacja jest paradoksem pro- wadzonej terapii, ale musimy się z nią liczyć. Na szczęście nie jest ona częsta, bo inaczej takie leki byłyby wycofane z lecznictwa. Działania niepożądane immunoterapii Pojawienie się nowej grupy leków stosowanych w tzw. immunoterapii, czyli pobudzaniu sił odpornościowych organizmu pacjenta w celu zmuszenia do walki z nowotworem, zaowocowały nową grupą działań niepożądanych, zwanych działaniami niepożądanymi pochodzenia immunologicznego, co proszę nie mylić z immunogennością produktu leczniczego. Do działań niepożądanych pocho- dzenia immunologicznego zaliczamy: zapalenie płuc pochodzenia immuno- logicznego, zapalenie jelita grubego pochodzenia immunologicznego, zapa- lenie wątroby pochodzenia immunolo- gicznego, zapalenie nerek pochodzenia immunologicznego, endokrynopatie tj. niedoczynność i nadczynność tarczycy, niewydolność kory nadnerczy, cukrzy- ca typu I, zapalenie przysadki, niedo- czynność przysadki, zapalenie serca, zapalenie wielomięśniowe, zapalenie trzustki. Zakażenia oportunistyczne W naszych organizmach „śpi” wiele patogenów bakteryjnych, wirusowych, grzybiczych, pierwotniakowych, które czyhają na osłabienie naturalnej obro- ny immunologicznej, aby zaatakować gospodarza. Do takiego ataku, czyli zakażeń oportunistycznych może do- chodzić w trakcie leczenia lekami on- kologicznymi. Częstotliwość oraz nasilenie tych za- każeń oportunistycznych jest bardzo różna, ale wydaje się być bardziej po- Dr nauk farm. Leszek Borkowski, farmaceuta z 45-letnim stażem, a także pacjent onkologiczny dzieli się swoją wiedzą i przemyśleniami na temat działań niepożądanych terapii onkologicznych oraz wskazuje na potrzebę aktywnego zaangażowania pacjenta w leczenie i poszerzanie wiedzy na temat otrzymywanej terapii. Co to są działania niepożądane leków onkologicznych