Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 5/2019 (38)

czyli określi typ nowotworu płuca – rak niedrobnokomórkowy lub drobnokomórkowy. Jest to niezbędne do rozpoczęcia właściwego leczenia. 2. Jeśli wynik badania patomorfologicznego potwierdzi u Ciebie raka płuca, lekarz zleci ocenę klinicznego stopnia zaawansowania choro- by, w oparciu o określenie rozmiaru guza, zajęcia węzłów chłonnych, występowania przerzutów na podstawie badania jamy brzusznej i ośrodkowego układu nerwowego z wykorzystaniem różnych technik obrazowych – tomografii komputerowej, pozytonowej tomo- grafii emisyjnej (PET), rezonansu magnetycznego, scyntygrafii. 3. Jeśli jesteś pacjentem/ką z zaawansowanym, nieoperacyjnym i nie kwalifikującym się do radiochemioterapii rakiem płuca rozpo- znanym mikroskopowo jako rak niedrobnokomórkowy, zwłaszcza z określonym podtypem innym niż rak płaskonabłonkowy (przede wszystkim gruczołowym czy tzw. nieokreślonym morfologicznie NOS – not otherwise specified ) powinieneś/aś mieć wykonane badania markerów: mutacji w genie EGFR , ekspresji lub rearanżacji białka ALK , rearanżacji białka ROS-1 oraz, w przypadku ich nie wykrycia, również ekspresji białka PD-L1 . 4. Zapytaj lekarza czy placówka, pod której jesteś opieką wykonuje badania tych wszystkich markerów. Jeśli nie, to gdzie taką znajdziesz? 5. Optymalne jest równoczesne oznaczenie markerów ze względu na oszczędność czasu, a wydłużanie diagnostyki nie sprzyja efektom leczenia. 6. Powinieneś/aś wiedzieć:  W przypadku określenia podtypu raka jako inny niż płaskonabłonkowy (przede wszystkim gruczołowy lub NOS) w stopniu zaawan- sowania miejscowego lub rozsiewu analizowane są cechy molekularne – mutacje genu EGFR oraz ekspresja lub rearanżacja genu ALK i rearanżacja genu ROS-1 .  U chorych w IV stopniu zaawansowania choroby, z rozpoznanym rakiem innym niż płaskonabłonkowy powinny być wykonane wszystkie markery predykcyjne, w tym również ekspresja białka PD-L1 . U pacjentów z rozpoznanym rakiem płaskonabłonkowym wykonuje się tylko predykcyjny test immunohistochemiczny w kierunku ekspresji białka PD-L1. Pozostałe badania nie są konieczne.  Ze względu na koszty, badania diagnostyczne wykonywane są sekwencyjnie – najpierw mutacje genu EGRF , potem ekspresja lub re- aranżacja w genie ALK i rearanżacja w genie ROS-1 .  Zgodnie z wymogami NFZ, pacjent z kartą DiLO powinien mieć zrealizowaną pełną diagnostykę w ciągu 6 tygodni. Pytania, które powinieneś/aś zadać swojemu do lekarzowi prowadzącemu:  Jakie będę miał/a wykonane badania obrazowe w celu oceny stopnia zaawansowania choroby?  Czy będę miał/a wykonywane badania markerów w kierunku leczenia celowanego (EGRF, ALK, ROS), i jeśli nie zostaną znalezione u mnie te mutacje, czy zostanie wykonany test w kierunku oceny ekspresji białka PD-L1, niezbędny do kwalifikacji do immunoterapii?  Czy badania tych wszystkich markerów są dostępne w tutejszym szpitalu/poradni? Jeśli nie, to czy dostanę skierowanie do innego ośrodka?  Jak długo będę czekał/ała na wyniki badań? KROK 5. LECZENIE – wybór metody i ośrodka 1. Konsylium lekarskie (chirurg, radioterapeuta, onkolog kliniczny) na podstawie rozpoznania patomorfologicznego, stanu zaawansowania choroby oraz badania markerów przedstawi Ci optymalną metodę leczenia. Masz prawo zapytać, czy w tym lub innych ośrodkach są dostępne inne terapie, które można u Ciebie zastosować. Jeśli tak, wybór metody leczenia należy do Ciebie. 2. Także do Ciebie należy wybór ośrodka, który przeprowadzi wskazane leczenie. Ważne jest, aby był to ośrodek, który w sposób kom- pleksowy prowadzi leczenie, ma dostęp do nowoczesnych terapii. 3. Jeśli jesteś pacjentem/ką we wczesnym stadium raka płuca (około 20% chorych), powinieneś/aś mieć przeprowadzone radykalne le- czenie chirurgiczne w specjalistycznym ośrodku, posiadającym oddział torakochirurgii, zajmujący się operacyjnym leczeniem raka płuca lub otrzymać radioterapię wysokodawkową w specjalistycznym ośrodku onkologicznym. 4. Jeśli należysz do grupy chorych, u których potwierdzono mutacje w genie EGFR lub rearanżację w genie ALK czy ROS-1 , sprawdź, czy kwalifikujesz się do leczenia celowanego, które powinieneś/aś przeprowadzić w specjalistycznym ośrodku onkologicznym. 5. Jeśli jesteś w grupie chorych, u których nie wykryto mutacji w genie EGFR , ani nieprawidłowości w genach ALK i ROS-1 , sprawdź czy powinieneś/aś być leczony z zastosowaniem immunoterapii. U chorych z potwierdzoną ekspresją białka PD-L1 (równą lub wyższą niż 50%) immunoterapia może być stosowana w 1 linii leczenia. W 2 linii leczenia ilość białka PD-L1 nie ma znaczenia, by można było zastosować immunoterapię. Każdy pacjent z nieoperacyjnym niedrobnokomórkowym rakiem płuca powinien mieć przeprowadzoną ocenę markerów, ponieważ jest to podstawą do wdrożenia nowoczesnego, efektywnego leczenia. Wykrycie obecności czynników predykcyjnych pozwala na zastosowanie najbardziej odpowiedniej terapii. Niestety nie każdy dostanie takie leczenie, ale badania muszą mieć zrobione wszyscy, ponieważ tylko wykrycie obecności czynników predykcyjnych pozwala na zastosowanie innowacyjnego leczenia. Jeśli jednak takie badania nie zostaną u Ciebie wykonane, może się zdarzyć, że lekarz zaproponuje Ci klasyczną chemioterapię, która nie jest tak skuteczna, jak leczenie celowane czy immunoterapia. UWAGA!