Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 2/2020 (41)

Temat numeru Projekt realizowany ze środków PFRON „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 2, kwiecień 2020 8 Leczenie żywieniowe pacjentów onkologicznych w warunkach domowych Prof. dr hab. n. med. Stanisław Kłęk, Oddział Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej i Leczenia Niewydolności Przewodu Pokarmowego, Szpital Wielospecjalistyczny im. Stanleya Dudricka w Skawinie. Wstęp Niedożywienie stanowi bardzo częsty problem u pacjentów z chorobą nowo- tworową. Objawy zaburzeń stanu odżywienia stwierdza się u 30-85% chorych. Stosunkowo często można je rozpoznać już w chwili zdiagnozowania nowotworu. W terminalnym okresie choroby u 5–20% chorych wyniszcze- nie jest bezpośrednią przyczyną zgonu. Leczenie żywieniowe stosujemy u chorych, u których stwierdza się: niedożywienie albo brak możliwości normalnego spożywania pokarmów przez ponad 7 dni lub też brak możliwości utrzymania dziennego spożycia pokarmów >60% zapotrzebowania przez ponad 10 dni obniżonej odporności lub fizycznym wyczerpaniu podczas choroby onkologicznej. Częstość występowania niedożywienia zależy od rodzaju nowotworu, stopnia jego zaawansowania, umiejscowienia i wieku chorego. Najbardziej narażone są osoby chore na nowotwory układu pokarmowego (zwłaszcza na raka prze- łyku, żołądka, trzustki,) oraz głowy, szyi i płuca. Niedożywienie zwiększa częstość powikłań, śmiertelność, kosz- ty leczenia, a w wielu przypadkach utrudnia lub uniemożliwia leczenie onkologiczne, dlatego też powinno być rozpoznane i leczone wmożliwie jak naj- wcześniejszym okresie choroby. Należy stanowczo podkreślić, że nie ma żadnych danych klinicznych wskazujących na ryzyko przyspieszenia wzrostu nowo- tworu w następstwie leczenia żywienio- wego. Mało tego, wiadomo również, że głodówka nie hamuje rozwoju nowo- tworu, ale istotnie pogarsza stan cho- rego i w rezultacie śmierć z powodu niedożywienia może nastąpić szybciej niż z powodu samej choroby. Żywienie dojelitowe Wybór metody leczenia żywieniowe- go zależy od: stanu klinicznego chore- go, stopnia i rodzaju niedożywienia, planowanego okresu żywienia oraz od tego czy jest to żywienie przed- czy po- operacyjne. Metodą z wyboru jest żywienie drogą przewodu pokarmowego, określane też jako żywienie dojelitowe lub żywienie enteralne. Pod tym terminem kryje się: • podaż diety drogą doustną (w tym wzbogacanie diety kuchennej, jedno lubwieloskładnikowymidietami prze- mysłowymi czyli fortyfikacja diety); • stosowanie doustnych diet przemy- słowych (czyli Oral Nutritional Sup- plements, ONS ); • żywienie do żołądka (zgłębnik lub przetoka odżywcza, czyli gastrosto- mia); • żywienie do jelita cienkiego (zgłę- bnik lub przetoka odżywcza, czyli je- junostomia). Żywienie dojelitowe przy użyciu sztucznych dostępów do przewodu pokarmowego jest wskazane u cho- rych, u których nie można stosować żywienia doustnego. U chorych onko- logicznych najczęściej są to chorzy, u których stwierdzono: • zaburzenia połykania spowodowane obecnością guza, • odczyny śluzówkowe i powikłania po radio- i chemioterapii okolic głowy i szyi, • powikłania po zabiegach w obrębie górnego odcinka przewodu pokarmo- wego. Żywienie dojelitowe można (w za- leżności od wskazań) podawać do żołądka lub do jelita cienkiego. Wybór rodzaju stosowanego dostępu do prze- wodu pokarmowego zależy od rodza- ju i zaawansowania nowotworu oraz przewidywanego czasu żywienia. Do- datkowo przy wyborze drogi żywienia należy uwzględnić możliwości obsługi dostępu przez pacjenta, komfort sto- sowania wybranego sposobu żywie- nia oraz rodzaj planowanego leczenia onkologicznego. W przypadku spodziewanego cza- su żywienia krótszego niż 30 dni dostępem z wyboru są zgłębniki no- sowo-żołądkowe lub nosowo-jelitowe [Ryc. 1 i 2]. Dzięki ich małej średnicy możliwe jest także przeprowadzenie zgłębnika pod kontrolą endoskopową przez zwężenia powodujące dysfagię u chorych, u których planowane jest leczenie operacyjne po dłuższym okresie przygotowania żywieniowego. Ryc. 1 i 2 Do żywienia przez zgłębnik należy używać płynnych, kompletnych diet przemysłowych przeznaczonych do żywienia dojelitowego. Żywienie może być podawane we wlewie grawitacyj- nym lub przy użyciu specjalnie do tego celu przeznaczonych pomp perystalty-