Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 3/3030 (42)

Temat numeru Projekt realizowany ze środków PFRON „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 3, czerwiec 2020 8 Potrzebny jest Program Zwalczania Chorób Nowotworowych dla POZ Bożena Janicka, lekarz specjalista w zakresie pediatrii i medycyny rodzinnej, prezes Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia przedstawia kluczową rolę zespołu podstawowej opieki zdrowotnej w profilaktyce chorób nowotworowych i postuluje wprowadzenie Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych dla POZ. Epidemiologia i programy profilaktyki nowotworów w Polsce Polska jest krajemo stosunkowo niskiej zapadalności na nowotwory złośliwe. Pod tym względem sytuacja w naszym kraju jest lepsza niż w większości państw OECD. Jednak umieralność z powodu nowotworów złośliwych jest znacznie wyższa niż średnia dla krajów OECD. Pięcioletnia przeżywalność pacjentów onkologicznych w Polsce należy do naj- niższych w Europie. Od 1976 roku mamy Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych – Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje profilaktyczne badania mammograficzne, cytologiczne, kolonoskopię i badania genetyczne u pacjentów z podejrzeniem rodzinnego dziedziczenia niektórych chorób nowotworowych. W walkę z chorobami nowotworo- wymi włączają się coraz częściej samorządy terytorialne z własnymi programami profilaktyki onkologicz- nej. Od lat nie wpływa to jednak w sposób znaczący na wskaźniki za- chorowalności i umieralności z powodu chorób nowotworowych. Są one nadal złe. Musi być zatem coś nie tak z tymi programami, albo ze sposobem ich realizacji, skoro po tylu latach ich za- mierzone cele nie zostały osiągnięte. Masowe występowanie chorób nowo- tworowych, jakie obserwujemy w ostat- nich kilkudziesięciu latach, jest efektem postępu cywilizacyjnego i przedłuża- nia przeciętnego trwania życia. Postęp cywilizacyjny niesie ze sobą rosnące ryzyko ekspozycji ludzi na działanie różnych czynników potencjalnie ra- kotwórczych. Są to głównie chemiczne zanieczyszczenia powietrza i żywności. Ich rakotwórcze działanie ujawnia się zazwyczaj po wielu latach stałej ekspo- zycji. Z drugiej strony stałe wydłuża- nie przeciętnego trwania życia sprzyja ujawnianiu się schorzeń nowotworo- wych, dla których tłem jest podłoże genetyczne. Dodatkowy wpływ na zły stan epide- miologiczny – jeśli chodzi o umieral- ność i zachorowalność na choroby no- wotworowe w Polsce – ma późna ich wykrywalność. Przekłada się to na ni- ską skuteczność leczenia raka i gorsze rokowanie. Zmniejszenie zachorowalności i us- prawnienie wykrywania chorób nowo- tworowych w ich wczesnym stadium wymaga odpowiednich działań pro- filaktycznych. Działania profilaktyczne powinny być wielosektorowe. Jednak, zdaniem wielu ekspertów, największą rolę w tym względzie ma do odegrania sektor podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Jest ona miejscem pierwszego, a często też jedynego kontaktu pa- cjenta z systemem ochrony zdrowia. Szczególna rola lekarzy rodzinnych w profilaktyce nowotworów Lekarz rodzinny cieszy się wśród pa- cjentów dużym autorytetem, a to waru- nek efektywnej edukacji z zakresu zdrowego stylu życia. Edukacja ta ma wpływ nie tylko na samego pacjenta, ale także na jego rodzinę oraz społeczność, w której rodzina ta egzystuje. Lekarz rodzinny, który ma najbliższy i najczęstszy kontakt z pacjentami, zajmuje szczególną pozycję – nie tylko z medycznego, ale i ze społecznego punktu widzenia – w profilaktyce nowotworów. Czyni go to odpowiedzialnym za realizację programów profilaktyki nowotworów złośliwych wśród swoich pacjentów i jednocześnie stwarza szansę na efektywne ich wdrażanie. Co zatem stoi na przeszkodzie, aby dzięki podstawowej opiece zdrowotnej skutecznie sprawić, aby poprawie uległy wskaźniki zapadalności i umieralności na choroby nowotworowe? Problem w tym, że w Polsce nie mamy Narodo- wego Programu Zwalczania Chorób