Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 4/2020 (43)

Innowacje w onkologii Projekt realizowany ze środków PFRON „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 4, sierpień 2020 24 Rola biobanków w rozwoju nauki i medycyny Coraz częściej w debacie publicznej możemy spotkać się z określeniem biobank, które na pierwszy rzut oka niezbyt dokładnie opisuje to, jakie jest przeznaczenie tego rodzaju instytucji. A warto zauważyć, że nie tylko w cza- sopismach naukowych, ale również w prasie codziennej, biobanki są defi- niowane jako jednostki strategiczne dla właściwego przebiegu badań naukowych i klinicznych. Osoba po- stronna widząc biobank może go opisać jako budynek lub wydzielone pomieszczenie z zamrażarkami nisko- temperaturowymi, zbiornikami z ciek- łym azotem, szufladami pełnymi kostek parafinowych. Jednak prawdziwe zna- czenie kryje się w szczegółowych pro- cedurach pobierania, preparatyki oraz przechowywania próbek płynnych i tkankowych wraz kompleksowym zestawem specjalistycznych danych. Próbki magazynowane w biobankach stanowią cenny, niejednokrotnie niezastąpiony, materiał do badań ukierunkowanych na analizę przyczyn i skutków chorób trapiących ludzkość oraz umożliwiają opracowanie lepszych testów diagnostycznych i skuteczniejszych metod leczenia. Biobanki działają w zróżnicowanym ekosystemie interesariuszy, który obej- muje szeroko pojęte społeczeństwo, pa- Dr n. med. Anna Michalska-Falkowska: farmaceutka, koordynator pracy Biobanku Onkologicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, pracownik Zakładu Klinicznej Biologii Molekularnej. Koordynator zespołu klinicznego, specjalista ds. biobankowania i zarządzania danymi klinicznymi w firmie Indivumed GmbH z siedzibą w Hamburgu. W trakcie specjalizacji z farmacji klinicznej oraz studiów magisterskich z biobankowania na Uniwersytecie Medycznym w Graz. Członek Polskiego Towarzystwa Farmacji Klinicznej. Wolontariuszka i koordynator ds. nauki i współpracy z otoczeniem biznesowym w Fundacji THORAX. cjentów, pracowników służby zdrowia, naukowców, rząd, sponsorów, świadcze- niodawców, bioetyków, organy regula- cyjne. Biobanki istnieją w obrębie różnych instytucji, w tym w szpitalach, jednostkach naukowych, firmach far- maceutycznych i biotechnologicznych. Mogą to być również samodzielne organizacje , w tym niezależne firmy, które świadczą usługi biobankowania i udostępniają próbki dla badaczy lub pacjentów. Rola biobanków w poprawie świadczenia usług medycznych stale rośnie. Systemy opieki zdrowotnej podążają w kierunku medycyny spersonalizowanej, gdzie leczenie dopasowywane jest do konkretnego pacjenta z uwzględnieniem szczegółowych badań diagnostycznych. Mówiąc o biobankach nie można zapomnieć o udziale pacjentów , który nie ogranicza się jedynie do postrzegania ich jako dawców próbek, ale faktycznych współpracowników przy prowadzeniu tej organizacji. Perspektywa pacjentów stanowi wartościowe źródło wiedzy i sprzyja rozwojowi instytucjonalnemu poprzez wsparcie w opracowywaniu strategii zaangażowania społeczeństwa. Wzrost publicznej świadomości o ko- rzyściach płynących z działalności biobanków pozwala na przełamanie barier ograniczających liczbę dawców i sprzyja rozpowszechnieniu wiedzy o potrzebie rozwoju tych jednostek w oparciu o jednolite mechanizmy. Prowadzenie procedur biobankowania zgodnie z określonymi standardami i normami, regulującymi wszystkie eta- py pracy z materiałem biologicznym, pozwala na utrzymanie jednorodnej jakości próbek i powiązanych z nimi danych. Takie podejście niesie ze sobą szereg korzyści, do których zaliczyć należy skrócenie czasu trwania badań klinicznych wykorzystujących próbki pozyskane z biobanków. Pozwala to na szybsze wprowadzenie nowych, skutecz- niejszych terapii i metod diagnostycz- nych. Dzięki wysokiej jakości licznym i reprezentatywnym zbiorom próbek biologicznych, możliwe jest wdrożenie dokładniejszych testów do diagnostyki chorób i oceny skuteczności leczenia. Stosowanie jednolitych, sprawdzo- nych standardów ułatwia również zaplanowanie eksperymentów dzięki możliwości dostępu do zbiorów pró- bek pozyskanych w ten sam sposób. Zmniejsza to ryzyko wystąpienia błę- dów przedanalitycznych. W procesie biobankowania niezwykle ważną rolę odgrywa współpraca, nie tylko na szczeblu wewnątrz jednost- ki prowadzącej taką działalność, ale również pomiędzy poszczególnymi biobankami. W Europie jedną z naj- ważniejszych instytucji zrzeszających biobanki jest BBMRI-ERIC ( The Bio- banking and BioMolecular Resources Research Infrastructure – Infrastruktura