Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 4/2020 (43)

Jakość życia w chorobie nowotworowej „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 4, sierpień 2020 29 Projekt realizowany ze środków PFRON problemów ze strony przewodu pokarmowego. Żelazo nie- hemowe z produktów roślinnych ma niestety niską przyswa- jalność, rzędu 2-5%, dlatego jego wpływ na poprawę obrazu krwinek czerwonych jest niewielki. Koniecznie należy też pamiętać, że w czasie leczenia chemioterapią nie należy spożywać soku z grejpfruta oraz owoców grejpfruta (wszystkie odmiany). Podobne wykluczenia mogą dotyczyć soku z ananasa, żurawiny czy granatów ze względu na duże ryzyko wystąpienia interakcji pomiędzy składnikami soków a składnikami leków stosowanych w terapii. Wskutek wystąpienia takiej interakcji leczenie chemioterapią może być nieskuteczne w walce z chorobą nowotworową, a co więcej może dojść do uszkodzenia wątroby, mięśni czy serca. Co z superfoods? Czy brokuły i czosnek mogą pomóc w walce z nowotworem? Zarówno brokuły jak i czosnek zawierają substancje aktywne biologicznie o potencjale przeciwnowotworo- wym. W brokułach to sulforafan, a w czosnku związki organosiarkowe. W wielu badaniach wykazano ochronne działanie tych substancji na różnych etapach tworzenia się nowotworu – od fazy poprzedzającej, w której dochodzi do uszkodzenia DNA, aż do tej, w której następuje namnażanie się komórek nowotworowych. Część wiedzy w tym zakresie pochodzi z badania wpływu ekstraktów substancji bio- aktywnych brokułu lub czosnku na komórki wyhodowane w laboratorium. Obserwacje epidemiologiczne wskazują na mniejszą zachorowalność osób zdrowych częściej spożywających te produkty np. na raka jelita grubego, ale jest to etap profilaktyki. Badań z udziałem osób chorych na nowotwór można ze świecą szukać, a tylko one mogły- by potwierdzić skuteczność lub jej brak danego składnika w stosunku do „leczenia” danego nowotworu. Z badań laboratoryjnych wynika, że gdy guz już istnieje i się rozrasta, działanie substancji aktywnych w superfoods jest zbyt słabe, aby go powstrzymać. Żaden z odpowiedzialnych naukowców czy lekarzy nie zaproponuje choremu „terapii” ekstraktem z brokułu, czosnku, borówek czy czarnuszki. Nieliczne badania prowadzone u ochotników z chorobą nowotworową dotyczą wpływu danego produktu, spożywa- nego w ilości i z częstotliwością określoną w protokole, jako uzupełnienie podstawowego leczenia onkologicznego. Istotne różnice o znaczącym wpływie superfoods na przebieg choroby potwierdzone takimi badaniami można policzyć na palcach. Oczywiście nie oznacza to, że osoba z nowotworem nie odniesie żadnych korzyści ze spożywania produktów bogatych w sulforafan, związki organosiarkowe czy inne bioaktywne składniki pożywienia. Przeciwnie, ale nie należy ich przece- niać, spodziewając się zwalczenia choroby nowotworowej i koniecznie trzeba uwzględnić indywidualną tolerancję. Wielu pacjentów onkologicznych nie może spożywać większej ilości czosnku czy warzyw kapustnych z uwagi na występujące dolegliwości (bóle brzucha, biegunki, wzdę- cia itp.). Podobnie więc jak w przypadku innych produktów o potencjale przeciwnowotworowym, warto włączać super- foods do diety osoby chorej w ramach urozmaicenia, ale pod warunkiem, że ich spożywanie nie będzie powodowało lub nasilało żadnych dolegliwości trawiennych. Czosnek i brokuły w większych ilościach są przeciwwskazane u osób z zapale- niem błony śluzowej żołądka i jelit, z problemami z wątrobą i trzustką, a także bezpośrednio po operacjach chirurgicznych w obrębie przewodu pokarmowego. Gorzej mogą je tolerować także chorzy w okresie intensywnej chemioterapii, radiotera- pii okolic jamy brzusznej oraz hormonoterapii. I jeszcze jedna ważna informacja – aby zachować jak największą ilość sulfora- fanu w brokułach najlepiej jeść je po zblanszowaniu (1-2 min.) lub ugotowane na parze (nie dłużej niż 5 min.). Wprzeciwnym razie marnuje się ich antynowotworowy potencjał. Związki organosiarkowe w czosnku są dużo bardziej odporne na działanie wysokiej temperatury, więc po ugotowaniu czy upieczeniu wciąż zachowują swoje właściwości prozdrowotne. Czy stosować suplementy, a jeśli tak, to jakie? U części chorych na nowotwory obserwuje się zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C, E i β-karoten, cynk, selen, miedź, magnez i mangan, które jest spowodowane obecnością przewlekłego stanu zapalnego w organizmie. Aby pokryć to zapotrzebowanie wystarczy spożywać codziennie 400-600 g różnokolorowych warzyw i owoców (np. dodając warzywa do głównych posiłków i zjadając owocowe przeką- ski), a także niskoprzetworzone produkty zbożowe, orzechy i nasiona. U większości pacjentów onkologicznych suplementacja witamin, składników mineralnych czy preparatów zawie- rających wyciągi roślinne nie jest zalecana, przede wszyst- kim z powodu ryzyka wystąpienia interakcji i zmniejszenia skuteczności terapii. W indywidualnych przypadkach stwier- dzonych niedoborów (np. niedokrwistość) lekarz prowadzą- cy podejmuje decyzję o konieczności uzupełnienia braku- jącego składnika, dobierając właściwy preparat. Źródłem wszystkich składników odżywczych powinna być przede wszystkim prawidłowo zbilansowana dieta. Wyjątek stanowi witamina D 3 , której nie można dostarczyć w wystarczającej ilości z pożywieniem, a za jej stężenie w or- ganizmie odpowiedzialna jest głównie synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych. Przyjmowanie witaminy D 3 jest rekomendowane dla całej populacji polskiej w ilości uzależnionej od wieku, masy ciała i pory roku. Indywidualnie najlepiej skonsultować jej suplementację z lekarzem onkolo- giem. Zdarzają się okresy, w których zwykła dieta jest nie- wystarczająca dla chorego na nowotwór – nie można jej zbilansować. Wówczas pacjent powinien sięgnąć po tzw. doustne suplementy pokarmowe, dobrane do jego spe- cyficznych potrzeb. Te preparaty są skoncentrowanym źródłem energii i składników odżywczych. Są one dostępne w postaci proszku lub płynu i można je spożywać oddzielnie lub dodawać do posiłków. W wyborze odpowiedniego może pomóc dietetyk, farmaceuta lub lekarz.