Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 5/2020 (44)

Jakość życia w chorobie nowotworowej Projekt realizowany ze środków PFRON „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 5, październik 2020 28 Mgr inż. Iwona Sajór – dietetyk kliniczny, ekspert ds. żywienia Fundacji DKMS i Centrum Edukacji Zdrowotnej, doktorantka na Wydziale Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, członek Polskiego Towarzystwa Dietetyki i Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia. Doświadczenie zawodowe zdobywała w Klinice Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii Mazowieckiego Szpitala Bródnowskiego w Warszawie, kierowała Pracownią Prewencji i Leczenia Żywieniowego Nowotworów w Instytucie Żywności i Żywienia. Mgr Iwona Sajór przedstawia dietę wspomagającą leczenie pacjentów z niedokrwistością. Żywienie pacjentów onkologicznych z niedokrwistością, wymagających przetoczenia krwi Podstawę leczenia niedokrwistości u chorych na nowotwory złośliwe stanowi farmakologiczne uzupełnienie niedoborów (w zależności od przyczyny: żelaza, witaminy B 12 lub kwasu foliowego), przetoczenia koncentratów krwinek czerwonych i stosowanie leków stymulujących erytropoezę. Dieta w ta- kiej sytuacji ma znaczenie wspomagające leczenie. Oznacza to, że za pomocą samego żywienia nie ma szans wyrównać tak głębokich niedoborów, niemniej dobrze zbilansowana dieta pod względem wszystkich niezbędnych składników odżywczych jest ważna, ponieważ zapobiega pogłębianiu niedoborów, wspiera działanie układu odpornościowego i przyspiesza regenerację. Natomiast dbałość o przestrzeganie zasad higieny podczas przygotowywania posiłków zmniejsza narażenie organizmu osłabionego chorobą i niedoborami na występowanie zakażeń bakteryjnych. Ważne jest zatem, aby spożywane przez chorego posiłki były możliwie jak najbardziej urozmaicone pod względem składu i obejmowały: różnokolorowe warzywa i owoce, nis- koprzetworzone produkty zbożowe (mąka, pieczywo, płatki zbożowe, kasze, ryż, makaron), nabiał, chude gatunki mię- sa, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych, orzechy, nasiona i oleje roślinne. Należy jeść przynajmniej 4-5 lekkostrawnych posiłków dziennie, rozłożonych równomiernie w ciągu dnia co 3-4 godziny. Krwiotwórcze składniki diety Większą uwagę należy zwrócić na składniki diety biorące udział w tworzeniu krwinek czerwonych, tj. żelazo i wi- taminę C, która ułatwia jego przyswajanie a także wita- minę B 12 i kwas foliowy. Produkty, będące źródłem tych składników powinny być regularnie spożywane, najlepiej codziennie. Należy przy tym podkreślić, że suplementacja tych składników może być stosowana wyłącznie z zalece- nia lekarza prowadzącego i pod jego kontrolą. Nie należy przyjmować żadnych suplementów „na własną rękę” z uwagi na ryzyko wystąpienia groźnych interakcji ze stosowanymi lekami. Żelazo Żelazo jest wykorzystywane w procesie tworzenia krwinek czerwonych (jest ważnym składnikiem hemu tworzącego he- moglobinę), bierze udział w syntezie DNA oraz w zwalczaniu bakterii i wirusów przez układ odpornościowy. Przeciętne zapotrzebowanie na ten składnik u osób dorosłych wynosi 10 mg/dobę, z wyjątkiem kobiet miesiączkujących, u których jest wyższe – 18 mg/dobę i ciężarnych – 27 mg/dobę. Wchłanianie żelaza z diety wynosi średnio od 10 do 15% u osób bez niedoborów i zwiększa się nawet do 35% u osób z dużym niedoborem. Biodostępność tego składnika jest wyższa z produktów zwierzęcych zawierających żelazo hemowe (np. mięso, ryby, żółtko jaj, wątroba, podroby – bio- dostępność wynosi około 20% ) w porównaniu z produkta- mi roślinnymi, w których występuje żelazo niehemowe (np. warzywa, suche nasiona roślin strączkowych, orzechy, ziar- na, pełnoziarniste pieczywo i otręby – biodostępność około 5% ). Oznacza to, że pomimo dużej zawartości żelaza np. w soi, soczewicy, fasoli, pestkach dyni, otrębach, szpinaku czy burakach nie są to optymalne źródła tego składnika. Zawartość żelaza w produktach spożywczych przedstawiono w tabeli. Przyswajalność żelaza niehemowego obniżają inne skład- niki diety, m.in. : fityniany obecne w otrębach czy nasionach roślin strączkowych, polifenole zawarte w kawie i herbacie a także duże ilości wapnia (np. z nabiału) i błonnika pokar- mowego (z pełnoziarnistych produktów zbożowych). Wchła- nianie żelaza można też poprawić spożywając w tym