Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 5/2020 (44)

Jakość życia w chorobie nowotworowej „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 5, październik 2020 29 Projekt realizowany ze środków PFRON samym posiłku produkty obfitujące w witaminę C (nat- ka pietruszki, papryka czerwona i zielona, jarmuż, szpinak, szczypiorek, kalafior, brokuły, brukselka, kapusta, kalarepa, porzeczki czarne i czerwone, truskawki, pomarańcza, cytry- na, kiwi). Przykłady produktów bogatych w żelazo Produkty zawierające żelazo hemowe Produkty zawierające żelazo niehemowe Zawartość żelaza w 100 g produktu wątroba pestki dyni, otręby pszenne powyżej 10 mg żółtko jaj soja, soczewica, fasola (nasiona suche), mak, sezam, pistacje 5-10 mg wołowina (polędwica, rozbratel), cielęcina (łopatka), pasztet z mięsa mieszanego, sardynki groch, nasiona słonecz- nika, migdały, orzechy laskowe i arachidowe, chleb pełnoziarnisty, płatki jęczmienne, musli, kasze (jaglana, gryczana), szpinak, morele suszone, figi 2,5-5 mg mięso (gęś, królik), śledź, cielęcina (udziec), chude wędliny (bez konserwantów – fosforanów) chleb (żytni razowy, litewski), chleb i bułki Graham, makaron, kasza jęczmienna (pęczak i perłowa), kiełki soi, bób, groszek zielony, szczaw, buraki, jarmuż, rodzynki, daktyle, orzechy włoskie 1,5-2,5 mg ryby świeże: tuńczyk, pikling, łosoś, sandacz, sola; makrela wędzona, ser Parmezan brokuły, kalarepa, brukselka, por, cykoria, rzodkiewka, fasolka szparagowa, awokado, porzeczki, maliny, ryż brązowy, kasza manna, chleb zwykły, bułki pszenne, płatki kukurydziane 0,75-1,5 mg mięso z kurczaka i indyka (pierś, podudzie), sery żółte (Tylżycki, Gouda) szparagi, kalafior, bakłażan, seler korzeniowy, pomidor, kapusta kiszona, marchew, cebula, jagody, brzoskwinie, morele, nektarynki, śliwki, mango, melon, banan poniżej 0,75 mg Aby zwiększyć biodostępność żelaza z pożywienia w przy- padku występowania niedokrwistości z niedoboru tego składnika, warto pamiętać o kilku kluczowych zasadach: 1. Każdego dnia spożywać produkty zawierające żelazo, zwłaszcza hemowe (ostrożność należy zachować w ilości spożywanej wątróbki, ponieważ poza wysoką zawartością żelaza i witaminy D, jest ona źródłem toksyn i metabo- litów). 2. Uwzględniać w jadłospisie także produkty roślinne o wyso- kiej zawartości żelaza (kasze, płatki zbożowe, pieczywo pełnoziarniste, zielone warzywa, buraki, orzechy, ziarna, nasiona roślin strączkowych). 3. Do dań mięsnych i rybnych spożywać surówkę zawiera- jącą witaminę C (np. pomidory z ogórkiem kiszonym, natką pietruszki i oliwą; tartą marchewkę z jabłkiem skro- pione cytryną) lub wypić sok z pomarańczy. 4. Do kanapek z jajkiem, pastą rybną czy pieczonym mięsem jeść warzywa bogate w witaminę C (np. świeżą paprykę lub kalarepkę) i posypywać je natką pietruszki, szczypiorkiem lub koperkiem. 5. Codziennie jeść warzywa i owoce zawierające dużą ilość witaminy C, najlepiej na surowo (obróbka termiczna zmniejsza jej ilość). 6. Ograniczyć spożycie mocnej kawy i herbaty – szczególnie w porach spożywania posiłków, nie popijać tymi napojami posiłków i nie spożywać ich bezpośrednio po jedzeniu. Taniny zawarte w tych napojach hamują wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego, dlatego lepiej pić je między po- siłkami (słabe napary). 7. Unikać łączenia mięsa i ryb z produktami bogatymi w wapń (mleko i jego przetwory) i błonnik pokarmowy ( m.in. pełno- ziarniste pieczywo, grube kasze, otręby) – one także hamują wchłanianie żelaza z posiłku. 8. Nie spożywać coli i wędlin konserwowanych fosforanami. 9. Nasiona roślin strączkowych (soję, soczewicę, ciecierzycę, fasolę, groch) namoczyć a następnie kilka razy wypłukać przez gotowaniem, aby chociaż częściowo pozbyć się fity- nianów. 10. Osoby przyjmujące preparaty żelaza zlecone przez lekarza powinny pamiętać, aby przyjmować je rano, na około 1 go- dzinę przed posiłkiem, ponieważ wchłanianie żelaza zmniej- sza się o około połowę przy pełnym żołądku. Witamina B 12 Witamina B 12 bierze udział w produkcji czerwonych krwinek w szpiku kostnym a także razem z kwasem foliowym i wita- miną B 6 w procesie przekształcania homocysteiny do metio- niny. Około 50% całkowitej puli witaminy B 12 jest maga- zynowane w wątrobie, a jej zapasy mogą wystarczyć nawet na 2 lata u zdrowej, dobrze odżywionej osoby nie spożywa- jącej jej z dietą. Zatem niewystarczająca ilość witaminy B 12 w pożywieniu nie jest najczęstszą przyczyną jej niedoboru, z wyjątkiem osób stosujących restrykcyjne diety wegetariań- skie lub wegańskie i niesuplementujących tej witaminy. Zwykle powodem niedoboru witaminy B 12 jest brak możliwości jej przyswajania spowodowany niedokrwistością złośliwą oraz zaburzenia jej wchłaniania. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B 12 u osób dorosłych wynosi 2,4 μg. W żywności jej źródłem niemal wyłącznie są produkty pochodzenia zwierzęcego – mięso, podroby, ryby, jaja, mleko i przetwory mleczne. W najnowszych badaniach stwierdzono obecność witaminy B 12 w rokitniku zwyczajnym i gorczycy czarnej. Spośród chorych na nowotwory na niedobór witaminy B 12 i rozwój niedokrwistości megaloblastycznej najbardziej nara- żone są osoby, które na skutek wysokodawkowej chemiote- rapii czy radioterapii okolic jamy brzusznej doświadcza- ją znacznego uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego i zaburzeń wchłaniania. Szczególnie dotyczy to starszych pa- cjentów, ponieważ począwszy od 50 r.ż. wchłanianie witaminy B 12 z przewodu pokarmowego ulega obniżeniu. Natomiast