Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 1/2021

Temat numeru Projekt realizowany ze środków PFRON „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 1, luty 2021 6 rad w podstawowej opiece zdrowotnej udzielanych w czasie epidemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2 . Na platformie pacjent.gov.pl urucho- miono możliwość korzystania z e-wizyty lekarskiej lub pielęgniarskiej. Jest ona przeznaczona dla osób, które z jakiegoś powodu nie mogą skontaktować się ze swoją przychodnią podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). E-wizyta może się odbyć 24 godziny na dobę, także w nie- dziele i święta. W jej ramach możliwe jest: skonsultowanie niepokojących ob- jawów lub złego samopoczucia omówie- nie wyników badań, np. poziomu glu- kozy czy ciśnienia, poproszenie o e-re- ceptę na przyjmowane na stałe leki, w związku z chorobą przewlekłą, zapy- tanie o dawkowanie leku, otrzymanie e-zwolnienia. Pracownik medyczny na podstawie wypełnionego przez pacjen- ta zgłoszenia podejmuje decyzję, czy e-wizyta jest wystarczająca w danym przypadku, czy też konieczna będzie wizyta osobista. Reorganizacja pracy placówek onkologicznych Spadek liczby wykonywanych proce- dur medycznych w onkologii, wiąże się z jednej strony z mniejszą zgłaszalnością pacjentów, którzy w atmosferze ogólnej paniki, w obawie przed zakażeniem ko- ronawirusem w pierwszych miesiącach nie zgłaszali się na planowe zabiegi, bada- nia diagnostyczne, procedury radiotera- peutyczne. Dotyczyło to głównie pacjen- tów pierwszorazowych; chorzy, którzy byli w trakcie leczenia, kontynuowali je, bardziej obawiając się rozwoju cho- roby nowotworowej niż koronawirusa. Z drugiej strony zmniejszenie wyko- nywania procedur wynikało z koniecz- ności przeorganizowania placówek, wprowadzenia pracy wymieniających się zespołów, zachowania niezwykle restrykcyjnych zasad higieny i izolacji. Przykładem tego jest rehabilitacja w placówkach onkologicznych, która na oddziałach w trybie przyłóżkowym odbywała się nieprzerwanie, ale zawie- szono ją czasowo w zakładach rehabili- tacji. Także pomoc psychoonkologiczną prowadzono w sposób ciągły na od- działach szpitalnych, a pacjenci leczeni w ramach poradni korzystali z telepo- rad i e-porad. Z danych NFZ wynika, że w obszarze rehabilitacji w odniesieniu do wszystkich chorych, nie tylko z cho- robami nowotworowymi, odnotowano spadek liczby pacjentów w okresie sty- czeń – sierpień 2020 r. o 548 tys. (21%) w porównaniu do analogicznego okresu w 2019 r. Największy spadek liczby pa- cjentów w tym okresie odnotowano w przypadku rehabilitacji stacjonarnej (spadek o 44,0 tys. pacjentów – 29%). W okresie marzec-czerwiec br. obser- wowano spadek udzielania świadczeń w ramach Ambulatoryjnej Opieki Spe- cjalistycznej o ok. 30%, przy czym spadek dotyczył zwłaszcza świadczeń chirurgii onkologicznej udzielanych w trybie am- bulatoryjnym oraz w ramach lecznictwa szpitalnego. Pandemia miała mniejszy wpływ na liczbę udzielonych świadczeń w przypadku chemioterapii i teleradio- terapii. Spadek korzystania ze świad- czeń nie dotknął również programów lekowych, w przypadku których od czerwca 2020 r. realizacja zbliżona jest do poziomu 100% z 2019 r., a w kolejnych miesiącach po wprowadzeniu nowych terapii nawet go przekroczyła. Nie było też problemów w zaopatrzeniu w leki. Z powodu pandemii COVID-19 nie powstały w 2020 r. dwie – majowa i lip- cowa – listy refundacyjne, mimo to na kolejnych listach wyrównano te zaległo- ści w dostępie do innowacyjnych terapii. Reorganizacja pracy na czas pandemii w jednych placówkach onkologicznych poszła szybko i sprawnie, ale w nie- których sprawiała ogromne trudności i trwała dłużej. Np. w hematologii niektóre ośrodki transplantacji szpiku w początkowym okresie zrezygnowały z tej procedury, a niektórym pan- demia nie przeszkodziła w zabiegach związanych z podaniem terapii CAR-T. Zgodnie z zaleceniami zrezygnowano np. z przeprowadzania zabiegów upus- tu krwi czy leczenia wspomagającego. Tu decydowała pilność i ważność pro- cedur. W przeszczepieniach komórek macierzystych od dawcy, który nie raz pochodził z odległego kraju, ważne było dostarczenie na czas komórek, zwłaszcza kiedy rozpoczęto już procedurę przy- gotowania chorego do transplantacji. Były to bardzo dramatyczne sytuacje, w których gdyby nie współpraca mię- dzynarodowa i zaangażowanie organi- zacji takich jak, np. Fundacja DKMS, te zabiegi ratujące życie byłyby niemożliwe. W pierwszym okresie, kiedy jeszcze nie wprowadzono odpowiednich procedur regulujących funkcjonowanie placówek onkologicznych część poradni przy- szpitalnych zamykano na pewien czas. Pacjentów, których życie było zagrożone przyjmowano od razu na oddziały. Szpi- tale, w których dobrze funkcjonowała koordynacja i komunikacja same dzwo- niły, kontaktowały się z pacjentami prze- suwając terminy wizyt, zabiegów, badań diagnostycznych do czasu wprowadze- nia procedur. Problemem był także brak laboratoriów przygotowanych na prze- prowadzanie testów pacjentów i perso- nelu. Placówki, które miały własne labo- ratoria i mogły je przekształcić w covid- owe miały łatwiejszą sytuację. Nie zawieszono też prowadzonych badań klinicznych, choć w pierwszym okresie pandemii sponsorzy nie roz- poczynali nowych. 3. fala pandemii – fala zgonów Na początku tego roku weszliśmy w 3., najwyższą falę pandemii, która przy- niosła zakażenia nowymi mutacjami koronawirusa (angielski, brazylijski, indyjski, afrykański) związanymi z in- nymi objawami i przebiegiem choroby COVID-19 oraz znacznie szybszym, łatwiejszym rozprzestrzenianiem się tej choroby. Z pewnością jest to jedną z przyczyn nie tylko wysokiej dzien- nej/tygodniowej liczby zachorowań, ale i umieralności na COVID-19, znacznie przewyższającej dane z poprzednich fal. Niepokojąca jest także wysoka umieral- ność Polakóww czasie pandemii z powo- du innych chorób przewlekłych w tym największych zabójców – chorób kar- diologicznych i onkologicznych. Według danych GUS-u od 31 sierpnia do 1 lis- topada 2020 r. w Polsce zmarło ponad 84 tys. osób wobec ponad 68 tys. w tym samym okresie 2019 r. W tym samym czasie z powodu COVID-19 zmarło około 3,7 tys. osób. Oznacza to, że po- zostałe 12 tys. zmarło z innych przyczyn. W ostatnim tygodniu października 2020 r. zmarło 14 tys. osób, czyli dwa razy więcej niż w ostatnich latach w analo- gicznym okresie. Przyczyny tak licznych zgonów z po- wodu koronawirusa w 3. fali pandemii i chorób przewlekłych w całym okresie pandemii wymagają wnikliwej, wszech- stronnej analizy i na pewno wiele nam powiedzą o stanie zdrowia Polaków i polskiego systemu ochrony zdrowia. Co się sprawdziło w pandemii i trzeba rozwijać W sytuacji pandemii w onkologii sprawdziły się racjonalnie stosowane