Głos Pacjenta Onkologicznego Nr 1/2021

Temat numeru „Głos Pacjenta Onkologicznego” nr 1, luty 2021 5 Projekt realizowany ze środków PFRON Z raportu Fundacji „Onkologia 2025” wynika, że w kwietniu i w maju 2020 w województwach śląskim, mazowie- ckim i warmińsko-mazurskim liczba wykonywanych mammografii spadła o ponad 90 proc., a cytologii o 85-95 proc. W początkowym okresie pandemii spadła także o połowę liczba wykony- wanych kolonoskopii. We wczesnej diagnostyce nowotworów kluczową rolę odgrywają lekarze POZ. Mają oni prawo tylko na podstawie podejrzenia choroby nowotworowej do wystawienia karty Diagnostyki i Le- czenia Onkologicznego w skrócie karty DiLO lub popularnie „zielonej karty”, która uprawnia do natychmiastowej dia- gnostyki, bez kolejki. „Zieloną Kartę” może też wystawić lekarz specjalista. Niestety tę praktykę zaniechano na początku pandemii i liczba wystawio- nych „zielonych kart” spadła znacząco. Największy względny spadek łącznej liczby wystawionych kart DiLO odno- towano w kwietniu 2020 r. W miesiącu tym liczba wystawianych kart spadła o 38% w porównaniu do analogicznego miesiąca roku poprzedniego. W pod- stawowej opiece zdrowotnej spadek ten był jeszcze większy, liczba wystawio- nych kart DiLO spadła o 53%. W ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej spadek wyniósł 35%. W lecznictwie szpitalnym o 22%. Od maja 2020 r. za- obserwowano tendencję wzrostową. We wrześniu 2020 r. liczba wystawianych kart przekroczyła liczbę kart wystawia- nych we wrześniu 2019 r. na każdym poziomie opieki (łączna liczba kart wzrosła o 5%). W październiku wraz z drugą falą pandemii zaobserwowano ponowny spadek liczby wystawianych kart (o 12%). Łącznie w okresie styczeń – październik 2020 r. zaobserwowano spadek liczby wystawianych kart DiLO o 7,5%. O zmianach w dostępności do leczenia onkologicznego świadczy także liczba organizowanych w ramach pakietu onkologicznego konsyliów. Najmniejszą miesięczną liczbę konsyliów odnotowa- no w maju 2020 r. W porównaniu do maja 2019 r. ich liczba spadła o 23%. Do września zaobserwować moż- na tendencję wzrostową, kiedy liczba zrealizowanych konsyliów niemalże zrównała się z poziomem z roku po- przedniego. Podobnie jak w przypadku wystawianych kart DiLO, w paździer- niku zaobserwowano spadek zrealizo- wanych konsyliów (o 23%). Łącznie w okresie styczeń – październik 2020 r. zaobserwowano 8% spadek liczby zrea- lizowanych konsyliów. Nastąpiła też zapaść w obszarze diag- nostyki pogłębionej, którą zajmują się placówki Ambulatoryjnej Opieki Spe- cjalistycznej. W jej ramach, wykonuje się badania pozwalające na potwierdze- nie rozpoznania nowotworu i roz- poczęcie leczenia, takie jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. W ogólnej liczbie badań u wszystkich pacjentów, nie tylko onkologicznych, nie odnotowano spadku liczby badań rezo- nansem magnetycznym, przy bardzo istotnym spadku liczby badań tomogra- fii komputerowej z 118,3 tys. w 2019 r. do 92,8 tys. w 2020 r. Pomimo braku obowiązujących limitów na badania tomografii komputerowej, większość świadczeniodawców w okresie marzec- czerwiec 2020 r. zawiesiła dostępność do tych badań. Wydłużyły się także ter- miny sporządzania opisów badań to- mografii komputerowej do 3-4 tygodni. W przypadku badań rezonansu magne- tycznego odnotowano znaczący spadek wykonywania badań w kwietniu 2020 r. Na ponad cztery tysiące świadcze- niodawców realizujących badania profilaktyczne, jedynie 7 podmiotów zgłosiło czasowe ograniczenie realizacji świadczeń profilaktycznych. Pozostałe podmioty miały pełną dostępność do świadczeń profilaktycznych. Problem realizacji badań profilaktycznych pole- gał nie braku dostępności do nich, lecz na braku zgłoszeń świadczeniobiorców. Badania sondażowe, przeprowadzone na zlecenie Novartis Oncology i Fun- dacji Onkocafe-Razem Lepiej na potrze- by kampanii „BreastFit. Kobiecy Biust. Męska sprawa” 2020 wykazało, że przez tegoroczną epidemię nawet co czwarta z kobiet odwołała lub przesunęła termin umówionych badań diagnostycznych, a 13 proc. w ogóle nie umówiło wizyty. Już w pierwszych miesiącach pan- demii onkolodzy zaczęli alarmować, że od dawna nie widzieli tak dużej liczby pacjentów zgłaszających się z nowotwo- rami w tak wysokim stopniu zaawanso- wania. Zaważył na tym chaos w po- czątkowym okresie pandemii. Wielu pacjentów, u których zaobserwowano pierwsze objawy w styczniu, trafiało do leczenia dopiero w maju z już zaawan- sowanym nowotworem i ich szanse na całkowite wyleczenie były bardzo małe, a rokowanie bardzo złe. Tu trzeba dodać, że na spadek zgłaszal- ności pacjentów w marcu, kwietniu, maju miała wpływ atmosfera paniki, jaką stworzyły media, a przede wszyst- kim hasło ZOSTAŃ W DOMU!, które w przypadku niektórych osób z podej- rzeniem choroby nowotworowej okazało się zabójcze. Oczywiście nie wszystkie placówki onkologiczne funkcjonowały doskonale, ale przedstawianie szpitali jako miejsc, gdzie zamiast otrzymania leczenia możemy zarazić się koronawi- rusem zrobiło wiele złego. Polska Koalicja Pacjentów Onkologicz- nych wraz Polskim Towarzystwem Onkologicznym już w kwietniu wysto- sowały apel do pacjentów o nieprzery- wanie leczenia onkologicznego i o roz- poczynanie leczenia w przypadku ja- kichkolwiek objawów choroby nowo- tworowej. Był to także apel do lekarzy rodzinnych o wystawianie karty DiLO. Można powiedzieć, że w czerwcu sytu- acja została opanowana. Coraz więcej pacjentów onkologicznych zaczęło po- dejmować leczenie. Teleporady Wiele placówek POZ i AOS zawiesiło osobiste wizyty, a lekarze rodzinni i le- karze specjaliści głównie udzielali tele- porad. Jest to bardzo dobre narzędzie ko- munikacji, ale nie zawsze może zastąpić osobistą wizytę u lekarza, na co zwrócił uwagę w swoim Apelu Rzecznik Praw Pacjenta. Trwają konsultacje nad ustawą o teleporadzie, która ma uporządkować zasady jej przeprowadzania, sprawić żeby było to narzędzie racjonalnie wyko- rzystywane. Minister Zdrowia wydał rozporządzenie z dnia 12 sierpnia 2020 r. w sprawie standardu organizacyjne- go teleporady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. poz. 1395). Standard obejmuje m.in . ustalenie przez osobę udzielającą teleporady, czy tele- porada jest wystarczająca dla problemu zdrowotnego będącego jej przedmiotem lub poinformowanie pacjenta o koniecz- ności udzielenia świadczenia zdrowot- nego w bezpośrednim kontakcie z pa- cjentem. Świadczeniodawca POZ będzie infor- mował NFZ o numerze telefonu, pod którym są udzielane teleporady, co po- winno przyczynić się do skuteczności jej realizacji. Opracowane zostały Wytycz- ne konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej dotyczące telepo-