„Życie od nowa”, czyli społeczny fenomen Amazonek
2019-10-30
Niewiele jest w Polsce stowarzyszeń pacjentów, które na trwałe wpisały się w historię i nadal świadomie tworzą swój ethos, będąc wzorem dla innych organizacji chorych. Należą do nich Amazonki zrzeszające 26 tys. kobiet chorych na raka piersi w Polsce. Fenomen Amazonek stał się przedmiotem rozważań socjologów. Jedną z takich prac jest książka Edyty Zierkiewicz i Krystyny Wechmann Życie od nowa.
Odpowiedź na pytanie – W czym tkwi siła Amazonek? – nie jest prosta. Próbowała odpowiedzieć na nie w książce „Mam go! Rak piersi – strefa prywatna, strefa publiczna” Anna Mazurkiewicz, dziennikarka, socjolog, z osobistym doświadczeniem raka piersi. Niezwykle cennym spostrzeżeniem poczynionym i udokumentowanym w tej pracy jest fakt, że problem raka piersi właśnie za sprawą Amazonek z przestrzeni prywatnej został wprowadzony do przestrzeni publicznej. Autorka podkreślała też ogromną rolę wsparcia, jakie dają sobie kobiety dotknięte tą chorobą.
Edyta Zierkiewicz i Krystyna Wechmann zwróciły szczególną uwagę na inny aspekt mocy ruchu Amazonek, którym jest siła jego liderek, będąca napędem poczynań zarówno poszczególnych stowarzyszeń, jak i całej Federacji. Krystyna Wechmann jest właśnie taką liderką, założycielką Poznańskiego Towarzystwa „Amazonki” i od 3 kadencji prezesem Federacji Stowarzyszeń „Amazonki”. Jej biografia stała się tłem historii ruchu kobiet po leczeniu raka piersi w Polsce opisanej w książce „Amazonki – moje życie” (2013).
Książka ta była pierwszą wspólną pracą Edyty Zierkiewicz, socjologa, adiunkta w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego i Krystyny Wechmann. W ostatnio wydanej, „Życie od nowa. Społeczne zaangażowanie Amazonek – aktywnych pacjentek” (2016) autorki zataczają szerszy krąg problemów poznawczych, przedstawiając metamorfozy ruchu Amazonek w Polsce na tle przemian podobnych organizacji kobiecych na świecie, a zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. W tej pracy tłem rozważań są historie polskich Amazonek, kobiet które po leczeniu raka piersi, stały się aktywnymi, świadomymi, społecznie zaangażowanymi pacjentkami, często liderkami swoich organizacji.
Autorki pokazują, jak zmieniał się na przestrzeni lat – od 7. dekady XX wieku do czasów obecnych – wizerunek kobiety z rakiem piersi, wskazując na znaczenie organizacji pacjentek onkologicznych w tym procesie. Wyróżniają V etapów. Pierwszy do lat 70. XX wieku, kiedy kobieta chora na raka piersi pełniła rolę ofiary, noszącej stygmat śmiertelnej choroby, miała poczucie wyobcowania. Wiele kobiet swoją chorobę postrzegało jako karę za grzechy, za niemoralne prowadzenie się. Czuły się zranione, miały poczucie niesprawiedliwości społecznej. W sferze publicznej o raku nie mówiło się, obowiązywało pełne tabu na ten temat. Etap II, od lat 70. do 80. to czas, kiedy kobieta z rakiem piersi staje się pacjentką, osobą mającą świadomość, że rak to choroba, a nie kara boska, ale jednocześnie jest bezradna wobec niej i z pełnym zaufaniem oddaje się w ręce lekarzy, specjalistów, podporządkowującą się ich zaleceniom. Rak piersi nadal jest chorobą wstydliwą, o raku nie mówi się głośno. Etap III – Amazonki Ochotniczki – to lata 80. XX w. Pacjentka zaczyna się zastanawiać, jak usprawnić moje okaleczone ciało, rękę z obrzękiem limfatycznym, jak zachować sprawność mimo choroby. Z potrzeb pacjentek w 1982 r. powstaje grupa gimnastyczna kobiet po leczeniu raka piersi, przy TKKF Politechniki Warszawskiej, z inicjatywy Elżbiety Jaworskiej. W 1987 r. powstaje pierwszy klub Amazonek. Głównymi celami Amazonek staje się rehabilitacja, samopomoc, wzajemne wsparcie emocjonalne, ale także zaczynają z inspiracji dr Krystyny Miki pełnić nową rolę Ochotniczki – pacjentki z doświadczeniem choroby onkologicznej, która wspiera na oddziale chore z rakiem piersi. Powstają kolejne grupy wsparcia tworzone i de facto kierowane przez lekarzy i innych specjalistów z dziedziny onkologii, to oni decydują jak mają być leczone kobiety, definiują ich potrzeby. IV etap, lata 90. to narodziny Amazonki-aktywistki, liderki. Następuje stopniowa destygmatyzacji choroby. Za sprawą Bożenki Krawczyk już nieżyjącej warszawskiej Amazonki, która w majowym numerze „Twojego Stylu” z 1991 r. otwarcie opowiada o swoim życiu z rakiem piersi zaczyna się coming out; o swojej chorobie zaczynają także mówić celebrytki. Amazonki stają się aktywistkami, zaczynają organizować akcje na rzecz profilaktyki i świadomości raka piersi, wiele pod znakiem różowej wstążki na wzór amerykańskich organizacji, aczkolwiek nie potrafią z nich czerpać takich korzyści, jak ich amerykańskie koleżanki. V etap, od początku XXI w., Amazonka-obywatelka biologiczna. Kobieta z rakiem piersi to z medycznego i społecznego punktu widzenia osoba z niepełnosprawnością, wyedukowana, mająca wiedzę o swojej chorobie, przekazująca tę wiedzę innym. Przede wszystkim aktywna pacjentka, społecznie zaangażowana, działająca na rzecz chorych, włączająca się w pokojowe egzekwowania praw pacjentów, biorąca udział w tworzeniu zmian legislacyjnych na rzecz zdrowia wszystkich obywateli. I choć autorki określają ją mianem obywatelki biologicznej, ja nazwałabym ją Obywatelką dla Zdrowia, ponieważ w działaniach Amazonek aspekt społeczny jest równie ważny jak medyczny.
Fenomen Amazonek to zdolność do zmian, do metamorfozy, podążanie z duchem czasu. Nie jest to równoznaczne z rezygnacją z przyjętego kodeksu wartości, na rzecz spektakularnych działań przynoszących organizacji chwilowe korzyści. W jego centrum jako niewzruszona wartość pozostaje chęć niesienia pomocy kobiecie z rakiem piersi, zachowanie szacunku dla jej wizerunku w przestrzeni publicznej.
GPO 2/2017
Autor tekstu:
