Scyntygrafia kości w technice obrazowania hybrydowego SPECT-CT
2019-11-15
Dr hab. n. med. Jarosław B. Ćwikła, prof. UWM w Olsztynie wyjaśnia na czym polega technika obrazowania hybrydowego SPECT-CT i jakie ma zastosowanie w onkologii.
Scyntygrafia kości to jedna z metod obrazowania diagnostycznego – czynnościowego. Polega ona na dożylnym podaniu do organizmu preparatu znakowanego izotopem promieniotwórczym, a następnie zarejestrowaniu obrazu rozkładu radiofarmaceutyku w ciele pacjenta przez specjalne urządzenie rejestrujące zwane gamma kamerą, która jest sprzężone z systemem komputerowym, umożliwiającym uzyskanie specjalistycznych obrazów.
Badanie to dzięki postępowi technologicznemu może być rejestrowane w technologii objętościowej 3D (wolumetrycznej). Daje to możliwość łączenia z każdym badaniem wykonywanym w technice tomograficznej, takim jak tomografia komputerowa (TK ang. CT) lub rezonans magnetyczny (RM ang. MRI). Techniki te w praktyce są łączone w celu uzyskania optymalnego obrazowania narządów, tkanek czy całego ciała (ang. Whole body – WB). Technika ta jest wykorzystywana w innej technologii medycyny nuklearnej, jakim jest obrazowanie PET, najczęściej u chorych na raka.
Nowa technika badania scyntygraficznego niesie za sobą znacznie wyższą wykrywalność wszelkich zmian chorobowych i jednocześnie pozwala na ich dokładne różnicowanie. Dla przykładu pozwala z bardzo dużym prawdopodobieństwem charakteryzować widoczną zmianę jako przerzut, zmianę zwyrodnieniową lub inną. Przy wykorzystaniu starej technologii planarnej badań scyntygraficznych nie była możliwa dokładna charakterystyka metaboliczna (czynnościowa) i anatomiczna zmian chorobowych, jaką daje badanie scyntygraficzne łącznie z oceną strukturalną, jakie daje badanie CT.
Problem w onkologii, szczególnie w przerzutach do kości, polega bardzo często na pierwotnym zajęciu jam szpikowych, w powolnym zastąpieniu komórek szpiku i stopniowej przebudowie metabolicznej w miejscu przerzutu w jamie szpikowej, który w dalszym etapie daje obraz strukturalny przebudowy osteosklerotycznej, czy blastycznej lub litycznej, czyli niszczącej kość.
Dzięki wykorzystaniu techniki rejestracji obrazu tomograficznego, możliwa jest jednoczasowa fuzja obrazu czynnościowego i strukturalnego. Dokładne odwzorowanie strukturalne miejsc z podwyższonym/obniżonym gromadzeniem radioznacznika pozwala precyzyjnie wskazać, czy dane gromadzenie radioznacznika związane jest z patologią przerzutową do kości z powodu choroby podstawowej, czy raczej jest związane ze współistnieniem choroby zwyrodnieniowej z dokładnym opisaniem stopnia jej nasilenia i charakteru.
Szereg chorób może ze sobą współistnieć i dokładna analiza wykonana na podstawie jednoczasowego badania tomografii komputerowej oraz badania scyntygraficznego daje klinicyście dokładny wgląd w obraz szkieletu oraz całego badanego narządu ruchu.
Całościowa interpretacja obrazów scyntygraficznych i strukturalnych wymaga doświadczenia zarówno w technikach scyntygraficznych i radiologicznych, ażeby można było prawidłowo interpretować często złożone obrazy diagnostyczne uzyskane za pomocą obu metod. Takie postępowanie jest lub raczej powinno być standardem w postępowaniu i powinno zastąpić stosowaną obecnie technikę planarną badania scyntygraficznego kości (WB). Celem badania scyntygraficznego kości jest wykrycie i lokalizacja zmian przebudowy metabolizmu kostnego w różnych schorzeniach układu kostno-stawowego oraz identyfikacja innych chorób ogólnoustrojowych mogących mieć wpływ na zaburzenie metabolizmu kostnego. W przypadku chorób nowotworowych celem badania jest wykrycie potencjalnych zmian przerzutowych oraz ocena stopnia zaawansowania procesu chorobowego.
W badaniu scyntygraficznym kości w technice WB-SPECT/CT) wykorzystujemy radioizotop technetu (99mTc) o krótkim okresie półrozpadu wynoszącym 6,5 godzin, o bardzo niskiej toksyczności radiochemicznej, czyli wysoce bezpieczny. Połączenie radioizotopu technetu z fizjologiczną substancją wbudowującą się do kości po podaniu dożylnym, uzyskujemy fizjologiczną dystrybucję metabolizmu kostnego. Substancją połączoną z radioizotopem jest kwas metylenodifosfonowy (MDP), który ma powinowactwo do kryształów hydroksyapatytu tworzącego nieorganiczną strukturę tkanki kostnej.
Wskazania kliniczne do wykonania badania scyntygraficznego kości z użyciem 99mTc-MDP:
• poszukiwanie ognisk przerzutów nowotworowych w układzie kostno- -szkieletowym,
• obrazowanie zaburzeń metabolizmu kostnego w przebiegu guzów przerzutowych i pierwotnych kości,
• obrazowanie zapaleń kości,
• obrazowanie zmian pourazowych, braku zrostu, stawu rzekomego etc;
• obrazowanie zmian w chorobach reumatycznych i innych chorobach układowych, w których ulega zaburzeniu metabolizm kostny
• obrazowanie zmian w martwicach aseptycznych kości,
• diagnostyka schorzeń tkanek miękkich, np. myositis ossificans,
• badanie procesów naprawczych w uszkodzonej tkance kostnej oraz w układzie kostno-stawowym,
• poszukiwanie ognisk infekcji w kościach – badanie nieswoiste. Wspomnianą powyżej technikę badania tomograficznego stosuje się rutynowo w szeregu badaniach scyntygraficznych, nie tylko w scyntygrafii kości.
W onkologii dodatkową przewagą obrazowania hybrydowego jest informacja dotycząca potencjalnych innych patologii w obrębie badanego układu szkieletowego. Jest ona przekazywana lekarzowi kierującemu na badanie lub lekarzowi prowadzącemu, z dalszą interpretacją wyniku, wskazująca na innego typu patologię, włączając m.in. następujące schorzenia: „aktywną” dyskopatię, zajęcie stawów międzywyrostkowych tzw. facet joint syndrome (bolesne zapalenie stawów międzywyrostkowych), przebiegające z dyskopatią lub niezależnie od niej, a także zagrażające złamanie kości z uwagi na nasiloną osteoporozę. Dodatkowo badanie ma znaczenie w ocenie złamania wraz z oceną procesów gojenia i określenia czy jest to stare lub obecne złamanie. Te dodatkowe informacje w wyniku badania hybrydowego umożliwią postawienie właściwej diagnozy i rozpoczęciu prawidłowego procesu terapeutycznego w oparciu o pełne dane.
System obrazowania hybrydowego NM/CT 860 SPECT/CT do zastosowań ogólnych wykorzystuje zaawansowaną technologię detektorów promieniowania gamma Elite NXT z dużym prostokątnym polem widzenia gamma kamery. Częścią składową systemu jest tomograf komputerowy (CT) „Revolution ACTs” jest on skanerem tomograficznym niskodawkowym o wysokiej rozdzielczości. System ten zawiera szereg algorytmów dających możliwość obniżenia dawki pochłoniętej przez pacjenta. Jednym z takich elementów jest automatyczna kontrola ekspozycji, wykorzystującą funkcje Auto mA oraz Smart mA. Funkcje te odpowiadają za automatyczny dobór modulacji prądu lampy, a ich dokładność znacznie przewyższa wartości oszacowane dla pacjenta przed rozpoczęciem badania, co sprzyja znaczącej redukcji dawki generowanej podczas badania przez lampę rentgenowską. Ponadto aparat zawiera oprogramowanie do zarządzania dawką SmartDose z iteracyjnym algorytmem redukcji dawki ASiR, którego technologia umożliwia znaczące zredukowanie dawki pochłoniętej przez chorego podczas badania CT/TK. Stosowanie technologii ASiR może ograniczyć dawkę pochłoniętą przez pacjenta przy badaniach CT/TK, w zależności od problemu klinicznego, gabarytów pacjenta, umiejscowienia anatomicznego i wskazań klinicznych do badania. W konsekwencji może pomagać lekarzom w poprawie trafności rozpoznań przy stosowanej niższej dawce, co ma znaczenie dla chorego przy wykonywaniu wielu badań diagnostyczny z użyciem promieniowania jonizującego. Należy podkreślić, że niejednokrotnie chorzy w trakcie naturalnej historii przebiegu choroby mają wykonywane kilkanaście lub więcej badań diagnostycznych rtg, CT i badań scyntygraficznych, co daje określoną dawkę skumulowaną napromieniowania pacjenta tylko w ramach badań diagnostycznych.
Takie wysokospecjalistyczne badania z wykorzystaniem systemu obrazowania hybrydowego NM/CT 860 SPECT/CT można wykonać w Centrum Diagnostyczno-Leczniczym „Gammed”, posiadającym wieloletnie doświadczenie w diagnostyce obrazowej wszelkich procesów nowotworowych, szczególnie nowotworów neuroendokrynnych oraz zaawansowanych procesów nowotworowych innych typów, a zwłaszcza z podejrzeniem lub zajęciem kości.
Więcej informacji:
GPO 4/2019
Autor tekstu:
