Polskie Centrum Biobankowania

Bankowanie a biobankowanie 

Biobanki służą przede wszystkim przechowywaniu materiału biologicznego jak również danych medycznych w celach naukowych. Mogą przechowywać materiał biologiczny pacjentów zdrowych, ale również chorych i specjalizować się w przechowywaniu próbek dotyczących konkretnego schorzenia – są to tzw. biobanki specjalistyczne. Z tego względu, znalazły zastosowanie między innymi w onkologii. Jednym z biobanków, zajmujących się przechowywaniem próbek nowotworowych, jest Polskie Centrum BioBankowania. 

Bankowanie to przechowywanie materiału pobranego od pacjenta w celu wykorzystania go do późniejszej diagnostyki pod kątem genetycznym. BioBankowanie natomiast to wykorzystanie materiału biologicznego i/lub danych mu towarzyszących, w projektach naukowych. Te dane to zarówno informacje o zdrowiu uczestnika badania, jak również wnioski z analiz wykonanych z wykorzystaniem Jego materiału biologicznego – informuje Katarzyna Ferdyn, dyrektor Polskiego Centrum BioBankowania. 

Podążając za postępami w nauce 

Dzięki bankowaniu, pacjenci mogą zdeponować własną tkankę, aby wykorzystać ją do szczegółowej diagnostyki całogenomowej, która pozwala poznać genetyczne przyczyny nowotworu. Wykonując badanie, zarówno pacjent, jak i lekarz odnoszą wiele korzyści. Otrzymują bowiem sugestię doboru terapii spersonalizowanej, która ma największe szanse na powodzenie. 

Wraz z rozwojem medycyny i genetyki, stało się jasne, że proces powstawania nowotworu jest niesłychanie skomplikowany. Guz zlokalizowany w tym samym narządzie, może być spowodowany zupełnie odmiennymi mutacjami, dlatego aby odpowiednio dobrać skuteczne metody leczenia, istotne jest zrozumienie tych procesów. Pobranie tkanki nowotworowej pozwala na porównanie jej DNA z materiałem genetycznym tkanek zdrowych i wykrycie najbardziej istotnych mutacji guza, co z kolei umożliwia często zastosowanie terapii celowanej – dobranej do konkretnego typu mutacji, dzięki czemu zwiększa się szansę na poprawę wyników leczenia. – tłumaczy doktor nauk medycznych Jarosław Krupa, chirurg specjalizujący się w leczeniu nowotworów piersi. 

Nowotwór to choroba genetyczna 

Każdy nowotwór to choroba genetyczna – zidentyfikowanie zmian, które zaszły w komórkach nowotworu, jest kluczowe w określeniu, jakie leki będą skuteczne, a których należy unikać. Liczne towarzystwa naukowe, w tym prestiżowe Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (ESMO, ang. European Society for Medical Oncology), zaleca przeprowadzenie diagnostyki nowotworów pod kątem genetycznym.

Jak wyjaśnia dyrektor Polskiego Centrum BioBankowania: 

Dzięki temu, iż Polskie Centrum BioBankowania funkcjonuje w strukturze MNM Diagnostics, współpracujący z nami lekarze mają dostęp do zespołu ekspertów, którzy specjalizują się w nowoczesnej diagnostyce genetycznej, jaką jest profilowanie całogenomowe. Lekarz otrzymuje wyniki analizy, w postaci raportu, w którym znajdzie kompleksowe informacje na temat danego przypadku. W oparciu o analizę wyników, wskazywane są rodzaje terapii celowanych, które mogą pomóc danemu pacjentowi, jak również te, które należałoby wykluczyć, gdyż najprawdopodobniej nie przyniosą efektu.

Dzięki kompleksowości usług, jakie oferuje Polskie Centrum BioBankowania, korzyść odnosi zarówno lekarz, jak i pacjent. Chory może przechować fragment swojej tkanki, a wynik badań genetycznych stanowi dla lekarza wsparcie przy podejmowaniu decyzji terapeutycznych. 

Prawidłowo zabezpieczone DNA umożliwia najwyższą jakość wykonanych badań 

Przechowywany fragment guza pochodzić może zarówno z biopsji gruboigłowej, jak i z operacji usunięcia nowotworu. Materiał biologiczny powinien być świeży – tkanki muszą być przechowywane w odpowiednich warunkach, bez uprzedniego utrwalenia w formalinie i parafinie. Taka preparatyka zapobiega degradacji DNA. 

Jedynie odpowiednio przechowywany i zabezpieczony fragment tkanki daje gwarancję wykonania wysokiej jakości badań genetycznych oraz pewność, że wynik będzie prawidłowy. Dlatego też niezbędne jest pobranie fragmentu guza do specjalnego roztworu (buforu), który zabezpiecza DNA przed degradacją, a następnie jego zamrożenie. 

Po dotarciu do laboratorium zestawu z pobraną tkanką przeprowadzamy kontrolę jakości i kwalifikujemy próbki do przechowywania. Jeśli jakość oraz ilość materiału biologicznego są zgodne z przyjętymi kryteriami, to materiał jest odpowiednio preparowany, probówki oznaczane są indywidualnie kodem alfanumerycznym, a następnie umieszczane w temperaturze -20°C. Proces przechowywania zachodzi w kontrolowanych, monitorowanych warunkach zapewniając tym samym spełnienie najwyższych standardów jakości. – tłumaczy dyrektor Katarzyna Ferdyn. 

Działalność Polskiego Centrum BioBankowania 

Polskie Centrum BioBankowania zajmuje się bankowaniem i biobankowaniem tkanek głównie pochodzących z raków jajnika i piersi. W przyszłości, zakres przechowywanych tkanek będzie obejmować także próbki pochodzące z innych nowotworów. 

Przeprowadzanie badań naukowych z wykorzystaniem materiału pochodzącego z biobanku, jest niezwykle korzystne, co podkreśla lekarz pracujący obecnie w Wielkiej Brytanii, dr Jarosław Krupa. 

Biobanki odgrywają kluczową rolę w badaniach naukowych nad nowotworami. Pozwalają lepiej poznać mechanizmy prowadzące do powstania nowotworu, identyfikację kluczowych genów czy białek w procesie leczenia, pozwalają wyjaśnić przyczyny oporności na terapię. – wyjaśnia Jarosław Krupa. 

Jak BioBankować? 

Aby móc biobankować fragment tkanki pacjent onkologiczny powinien zwrócić się do lekarza prowadzącego, który pomoże mu w tej procedurze. 

Materiał biologiczny jest pobierany podczas planowego zabiegu biopsji gruboigłowej lub operacji, przeprowadzanych dla celów diagnostycznych lub terapeutycznych. To lekarz kwalifikuje pacjenta do tych zabiegów. – podkreśla Katarzyna Ferdyn. 

Polskie Centrum BioBankowania nawiązuje współpracę z kolejnymi jednostkami ochrony zdrowia, dlatego sieć szpitali, w których można biobankować tkankę, nieustannie się powiększa. Dzięki temu z biobankowania może skorzystać coraz większa grupa pacjentów. 

Diagnozie raka towarzyszy całe mnóstwo trudnych emocji, wśród których dominuje strach, poczucie zagubienia i obawa o przyszłość. 

Chcielibyśmy, żeby pacjent wiedział, że w tym labiryncie niepewności nie zostaje sam, że możemy mu pomóc w leczeniu nowotworu. Chory nie musi się ograniczać do utartych szlaków terapeutycznych, gdyż dajemy mu możliwość skorzystania z diagnostyki, która zwiększa szansę na dobranie właściwego leczenia. Wystarczy, że podejmie decyzję o bankowaniu fragmentu guza. Zabezpieczając swoją tkankę, zabezpiecza swoją szansę na skorzystanie z nowoczesnych opcji terapeutycznych – podsumowują Katarzyna Ferdyn, dyrektor Polskiego Centrum BioBankowania oraz Aleksandra Szopa, koordynator ds. biobankowania

Wykorzystanie potencjału przechowywania próbek nowotworu otwiera nowe możliwości przed lekarzami i naukowcami, którzy mogą lepiej przyjrzeć się mechanizmom zaangażowanym w powstanie nowotworów. Jednak przede wszystkim jest to korzyść dla pacjentów, którzy mogą skorzystać z rozwijających się terapii celowanych.