Jakie choroby leczy przeszczepienie szpiku i komórek macierzystych?

Jakie choroby leczy przeszczepienie szpiku? 

Przeszczepienie szpiku jest niekiedy kluczowym etapem leczenia złośliwych nowotworów krwi: ostrej białaczki limfoblastycznej, ostrej i przewlekłej białaczki szpikowej, różnych rodzajów chłoniaków. Wskazania do transplantacji szpiku obejmują także inne postacie białaczek, chłoniaków, szpiczaka mnogiego, osteomielofibrozę, zespoły mielodysplastyczne. 

Czy przeszczepieniem szpiku można leczyć również choroby nienowotworowe? 

Tak, oczywiście. Transplantacją szpiku leczymy obecnie ponad 100 różnych chorób. Do tych nienowotworowych należą m.in.: ciężka anemia aplastyczna, wrodzone niedokrwistości i nieprawidłowości hemoglobiny (np. talasemie), wrodzone, ciężkie zaburzenia odporności czy niektóre choroby metaboliczne. Obecnie trwają również badania nad możliwością leczenia osób chorych na różne choroby autoimmunologiczne, tj. stwardnienie rozsiane, poprzez wykonanie autotransplantacji (z wykorzystaniem komórek macierzystych chorego). 

Jak kwalifikuje się pacjenta do przeszczepienia? 

Transplantacja szpiku lub komórek macierzystych to metoda obarczona dużym ryzykiem powikłań, dlatego decyzję o przeszczepieniu podejmuje się tylko wtedy, kiedy oczekiwane korzyści znacznie przewyższają ryzyko i nie ma innych, skuteczniejszych metod leczenia. Podjęcie takiej decyzji jest często wielostopniowe. Pierwszy etap, czyli tak zwaną kwalifikację wstępną, rozpoczyna lekarz hematolog, prowadzący chorego. To on stwierdza i sugeruje potrzebę przeprowadzenia transplantacji komórek krwiotwórczych i powiadamia o tym właściwy zespół transplantacyjny, z którym wspólnie określają argumenty przemawiające za i przeciwko wykonaniu przeszczepienia. Istnieją międzynarodowe standardy opisujące różne rozpoznania i sytuacje, w których transplantacja jest wskazana, sytuacje, w których nie wiadomo dokładnie, czy będzie ona skuteczna oraz jednostki chorobowe, przy których podjęcie takiego działania nie ma medycznego uzasadnienia i nie przynosi pacjentom korzyści. Jednak niezależnie od tych standardów, każdy przypadek jest oceniany indywidualnie. Czasami, pomimo braku ewi dentnych, typowych wskazań, wykonywane są procedury przeszczepienia „ratunkowego”. Dzieje się tak w sytuacji, kiedy transplantacja jest w danym przypadku jedyną szansą na pokonanie choroby. 

Kiedy wykonuje się przeszczepienie szpiku? 

To kwestia, która zależy od bardzo wielu czynników, m.in. od choroby, stanu pacjenta, jego rokowań, a także od dostępności zgodnego dawcy. Np. w przypadku ostrych białaczek najlepiej jest wykonać przeszczepienie w pierwszej remisji choroby, jeśli pacjent ma duże ryzyko nawrotu. W przypadku zespołów mielodysplastycznych transplantację wykonuje się zaraz po rozpoznaniu choroby lub zastosowaniu leczenia – przy tej chorobie, przeszczepienie szpiku to jedyna szansa na wyleczenie. 

Jakie są szanse na wyleczenie chorego dzięki przeszczepieniu szpiku? 

Transplantacja szpiku znacząco zwiększa szanse chorych na wyleczenie choroby. Lepsze rokowania mają młodsze osoby, przede wszystkim dzieci. Przeżywalność zależy od rodzaju choroby, stadium jej zaawansowania i tzw. czynników rokowniczych, czyli np. zaburzeń genetycznych, chorób towarzyszących, które występują u pacjenta. Według danych Poltransplantu, w 2014 roku 56% dorosłych i 84% dzieci przeżyło co najmniej 36 miesięcy po transplantacji (szpik od dawcy zgodnego 10/10). W porównaniu do roku 2013 to wzrost o 3% w przypadku pacjentów dorosłych i aż o 18% w przypadku dzieci. Statystyki są optymistyczne. 

Jakie są pierwsze oznaki tego, że przeszczepienie się udało? 

Po około dwóch tygodniach od przeszczepienia pierwszą oznaką powodzenia jest wzrost liczby białych krwinek, który jest dowodem na to, że nowe komórki macierzyste działają dobrze, wypełniając swoje zadanie w budowaniu zdrowych komórek krwi. Zwykle dzieje się to znacznie szybciej w przypadku przeszczepienia komórek macierzystych z krwi obwodowej niż w przypadku przeszczepienia szpiku kostnego. Jeśli liczba białych krwinek wzrasta, wzrasta również szansa pacjenta na nowe życie.