Epidemiologia nowotworów narządów płciowych kobiet
2019-08-30
Do nowotworów kobiecych narządów płciowych zaliczamy między innymi: raka trzonu macicy, jajnika, szyjki macicy, sromu oraz pochwy. W Polsce największą zachorowalność na te nowotwory odnotowuje się u kobiet między 50-65 rokiem życia.
Nowotwory złośliwe żeńskich narządów płciowych stanowią u kobiet 17% zachorowań (2011r.), a śmiertelność wywołana tymi chorobami wynosi 15%. W naszym kraju wśród nowotworów strefy intymnej u kobiet, największą śmiertelność powoduje rak jajnika. Zachorowalność oraz liczba zgonów spowodowanych tym nowotworem wciąż niepokojąco wzrastają. W ciągu ostatnich 10 lat zachorowalność na ten rodzaj raka wzrosła o ok. 11%, śmiertelność zaś o 16%. Największą zachorowalność wśród nowotworów strefy intymnej powoduje rak trzonu macicy. Na przestrzeni 10 lat wzrosła ona o ok. 40%. Natomiast w tym czasie, głównie dzięki kampaniom profilaktycznym i badaniom przesiewowym, zachorowalność na raka szyjki macicy zmniejszyła się o 18%, a umieralność o 11%.
Na świecie liczba zachorowań na raka jajnika też stale wzrasta. Najwyższą zachorowalność notuje się w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej, zaś najniższą w Azji. Polska należy do krajów o wysokiej zachorowalności na ten nowotwór. Mimo wprowadzenia nowych sposobów leczenia, liczba zachorowań i zgonów spowodowanych rakiem jajnika w dalszym ciągu jest bardzo duża. Ze wszystkich intymnych nowotworów u kobiet ma najniższy wskaźnik 5-letniej przeżywalności zdiagnozowanych kobiet. Powodem jest m.in. skryty i bezobjawowy przebieg („cichy zabójca”). Stężenie antygenu CA 125 przy raku jajnika w stopniu I i II na ogół jest prawidłowe, zaledwie w 20% lekko podwyższone. Niestety brak możliwości przeprowadzania odpowiedniego screeningu powoduje ciągły wzrost umieralności na ten nowotwór.
Rak trzonu macicy jest jednym z najczęściej rozpoznawalnych na świecie nowotworów złośliwych u kobiet, a zachorowalność na tę chorobę stale wzrasta. Najczęściej chorują na niego kobiety w okresie pomenopauzalnym. Najwięcej przypadków zachorowań odnotowuje się w Ameryce Północnej, Europie i Oceanii, średnią w Ameryce Środkowej i Południowej, najniższą w Azji i Afryce. Największą zachorowalność w Europie wg danych GLOBOCAN 2008, WHO, obserwuje się w Danii, gdzie standaryzowany współczynnik zapadalności na raka trzonu macicy wyniósł 25,9/100 tyś. kobiet. Polska jest na 8 miejscu po: Danii, Czechach, Słowacji, Kanadzie, Finlandii, Szwecji, Węgrzech. Najniższą zachorowalność odnotowano w Rumunii (6,8) i Portugalii (7,7). Niska śmiertelność w porównaniu z innymi nowotworami jest spowodowana m.in. tym, że prawie 80% nowotworu trzonu macicy w chwili zdiagnozowania, ograniczona jest do macicy. Rak trzonu zaliczany jest do najlepiej rokujących nowotworów układu rodnego.
Polska należy do krajów europejskich o najwyższym odsetku zachorowań i zgonów z powodu raka szyjki macicy. Największą zachorowalność w Europie obserwuje się w Rumunii, gdzie współczynnik zapadalności na raka szyjki macicy wyniósł 29,9/100 tyś. kobiet. Polska jest na piątym miejscu (12,3) po: Rumunii, Węgrzech (16,6), Słowacji (15,8), Czechach (13,8). Niższa zachorowalność występuje w Finlandii (3,7), Hiszpanii (6,3), Niemczech (6,6), Włoszech (6,8).
Warto wspomnieć o roli badań przesiewowych w profilaktyce i diagnostyce nowotworów żeńskich narządów płciowych oraz ich wpływie na stopień zachorowalności i umieralności. Jeśli chodzi o raka jajnika, badań screeningowych w ogóle się nie prowadzi i mówi się o nim bardzo mało. Ponieważ bardzo trudno jest go wykryć w początkowym stadium, stąd też największa umieralność na ten rodzaj raka spośród nowotworów żeńskich narządów płciowych. W odniesieniu do raka szyjki macicy bezpłatne badania przesiewowe są w ostatnich latach w Europie, w tym w Polsce prowadzone na szeroką skalę. Jest głośno na ten temat i kobiety coraz częściej i chętniej robią cytologię, dlatego zaczyna spadać zarówno zachorowalność jak i umieralność na ten nowotwór. Nadzieją jest też szczepionka przeciwko wirusowi HPV, którą stosuje się coraz powszechniej. Raka trzonu macicy łatwo wykryć podczas rutynowego badania lub cytologii w początkowym stadium, dlatego umieralność na ten nowotwór jest niska w stosunku do liczby zachorowań. Na to, że liczba zachorowań na raka trzonu macicy się zwiększa, aż podwoi się w latach 2025-2030, nie mamy większego wpływu – tak się dzieje w przypadku wielu nowotworów – ale na umieralność jak najbardziej możemy oddziaływać.
Opracowała Anna Nowakowska, „Sanitas”
Źródło: Krajowy Rejestr Nowotworów, bazy danych Centrum Onkologii w Warszawie, GLOBOCAN 2008, WHO
GPO Wydanie specjalne nr 2/2014
Autor tekstu:
