Jaka jest rola immunoterapii w leczeniu raka pęcherza?

Dr hab. n. med. Jakub Kucharz, prof. NIO-PIB specjalista onkologii klinicznej z Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Narodowego Instytutu Onkologii - Państwowego Instytutu Badawczego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej, Członek Zarządu Polskiej Grupy Raka Nerki

Immunoterapię stosujemy w ramach leczenia uzupełniającego u pacjentów po chemioterapii przedoperacyjnej i cystektomii, gdy mają chorobę wysokiego ryzyka, czyli nie uzyskali dobrej odpowiedzi na dotychczasowe leczenie. Możemy też tę formę terapii zastosować u pacjentów poddanych cystektomii, którzy z różnych powodów nie otrzymali przed operacją chemioterapii.

Warunkiem włączenia immunoterapii uzupełniającej, poza czynnikami wynikającymi z zaawansowania choroby jest również ekspresja PD-L1 - białka na powierzchni komórek nowotworowych, które działa hamująco na układ odpornościowy. Immunoterapią blokujemy hamującą interakcję nowotworu z limfocytami czyli komórkami, które mają niszczyć chorobę, umożliwiając w ten sposób efektywne działanie układu odpornościowego. Wiemy, że pacjenci, u których ekspresja PD-L1 jest dodatnia, odnoszą wyraźną korzyść z zastosowania immunoterapii uzupełniającej. 

Leczenie podtrzymujące 

Gdy w chorobie przerzutowej rozpoczynamy leczenie od chemioterapii z wykorzystaniem pochodnych platyny i gemcytabiny i uzyskamy kontrolę choroby – tj. zatrzymamy jej postęp albo dojdzie do zmniejszenia masy choroby - to po upływie 4-10 tygodni od zakończenia chemioterapii rozpoczynamy immunoterapię. W tej sytuacji immunoterapia ma podtrzymać efekt, który uzyskaliśmy dzięki chemioterapii.

Jest to dobry moment na zastosowanie tej metody leczenia, bo wcześniej podawana chemioterapia powoduje pewne zmiany w mikrośrodowisku guza i układzie odpornościowym, które sprzyjają jej efektywności. 

Leczenie immunoterapią podtrzymującą wymaga od pacjenta przyjeżdżania do ośrodka onkologicznego co dwa tygodnie na wlewy trwające około godziny i jest prowadzone w sposób ciągły do progresji choroby lub do nieakceptowalnej toksyczność. 

Zastosowanie takich nowoczesnych form leczenia pozwala nam uzyskać wyniki terapeutyczne, jakich nie obserwowaliśmy przed erą nowoczesnych terapii onkologicznych. Mamy pacjentów, którzy są leczeni już kilka lat w ramach immunoterapii podtrzymującej. 

Czym jest immunoterapia?

Immunoterapia to nowoczesna metoda leczenia nowotworów. W przeciwieństwie do chemioterapii oraz terapii celowanych, czy radioterapii nie działa ona na komórki nowotworowe a na układ odpornościowy. 

Skuteczności immunoterapii może być czasami zwiększona poprzez skojarzenie jej z innymi lekami, na przykład z chemioterapią albo lekiem antyangiogennym czyli hamującym rozwój naczyń krwionośnych guza. Niekiedy, na przykład w raku nerki czy w czerniaku skuteczne okazuje się skojarzenie dwóch różnych leków immunoterapeutycznych.

Dostępność immunoterapii w Polsce

W Polsce immunoterapia dostępna jest w ramach tak zwanych Programów Lekowych Ministerstwa Zdrowia. Pacjent może więc otrzymać takie leczenie, gdy spełnia kryteria danego programu. Onkolog kliniczny, który kwalifikuje pacjenta do immunoterapii musi wziąć je pod uwagę. Oprócz rozpoznania histopatologicznego, określenia stopnia zaawansowania choroby i określonych parametrów laboratoryjnych, w niektórych przypadkach konieczne jest również stwierdzenie obecności na powierzchni komórek nowotworowych ekspresji białka PD-L1.

Jakie nowotwory można leczyć immunoterapią?

Immunoterapia rozwija się bardzo dynamicznie i znajduje coraz szersze zastosowanie w onkologii. Zdaniem ekspertów z czasem nawet co drugi nowotwór może okazać się możliwy do leczenia tą metodą. Obecnie wykorzystywana jest w przypadku:

• czerniaka i nowotworw sk
• nowotworw płuca
• raka nerki
• nowotworw regionu głowy i szyi
• nowotworw ginekologicznych
• raka pęcherza moczowego
• raka jelita grubego
• raka przełyku i żołądka
• niektrych podtypw raka piersi
• nowotworw hematologicznych 

Działania niepożądane immunoterapii

Leczenie immunoterapią, podobnie jak każde inne leczenie, niesie ze sobą ryzyko wystąpienia działań niepożądanych oraz skutków ubocznych, o których szczegółowo poinformuje się lekarz przed rozpoczęciem terapii. Są one inne niż w przypadku chemioterapii i mogą występować z różnym nasileniem, w zależności od punktu kontroli immunologicznej, na które skierowane jest dane przeciwciało. 

Do najczęstszych działań niepożądanych związanych z zastosowaniem immunoterapii nowotworów należą:, zmęczenie, świąd skóry, wysypka, niedoczynność tarczycy, biegunka, zapalenie jelita grubego, uszkodzenie wątroby.