Fizjoterapia pacjentów z rakiem płuca
2019-11-12
Agata Gładzka – magister fizjoterapii, zastępca kierownika Samodzielnej Pracowni Rehabilitacji Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie. Od 16 lat pracuje z pacjentami pulmonologicznymi i torakochirurgicznymi. Mgr Agata Gładzka opisuje, jak wygląda rehabilitacja pulmonologiczna przed operacją. W kolejnym numerze GPO dowiemy się, jak rehabilitowani są pacjenci po zabiegu i jaka forma aktywności fizycznej jest im zalecana.
Głównymi problemami, z którymi borykają się pacjenci z rakiem płuca jest spadek tolerancji wysiłku fizycznego wynikający z obniżenia aktywności fizycznej, bardzo często nasilony kaszel, ogólne zmęczenie i duszność wysiłkowa lub spoczynkowa oraz spadek masy ciała. Prowadzi to do nasilenia stresu i lęku związanego z chorobą. Szacuje się, że u ok. 73% mężczyzn i 53% kobiet chorujących na raka płuca współistnieje POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc). U tych pacjentów występuje tendencja do wysiłkowej hiperwentylacji, hiperkapnii oraz hipoksemii, mają oni także zmniejszoną siłę mięśni oddechowych. Według American College of Chest Physicians „rehabilitację pulmonologiczną można określić jako sztukę postępowania medycznego, polegającą na umiejętności opracowania indywidualnego i wielospecjalistycznego programu obejmującego dokładne rozpoznanie, leczenie, wsparcie psychologiczne i edukację”. Zamierzeniem fizjoterapii w raku płuca jest niedopuszczenie do wystąpienia powikłań wynikających z akinezy, a przede wszystkim zmniejszenie dolegliwości ze strony układu oddechowego i układu krążenia. Działania te mają na celu zwiększenie codziennej aktywności oraz zaangażowania psychospołecznego.
Rehabilitacja przed operacją
Z procesem leczenia chirurgicznego od początku należy powiązać rehabilitację. Odpowiednia edukacja chorego powinna obejmować informacje o prawidłowym funkcjonowaniu układu oddechowego, patologiach i zmianach, które mogą wystąpić lub nastąpią po zabiegu, o przyczynach choroby, o czynnikach szkodliwych mających wpływ na jej przebieg i podstawowych mechanizmach ich działania. Motywacja pacjenta oraz odpowiednie nastawienie psychiczne warunkują prawidłowy przebieg postępowania pooperacyjnego oraz zmniejszają ryzyko wystąpienia powikłań.
Fizjoterapia przedoperacyjna obejmuje:
• korektę wzorca oddechowego;
• naukę ćwiczeń oddechowych torem przeponowym oraz dolnożebrowym;
• naukę ćwiczeń rozciągających i uelastyczniających ściany klatki piersiowej – ma na celu uelastycznienie strony operowanej, co poprawia ukrwienie mięśni międzyżebrowych wspomagając proces gojenia, jednocześnie zapobiegając retrakcji żeber oraz zrostom. Dodatkowo takie ułożenie sprzyja rozprężeniu tkanki płucnej, ułatwia odpływ treści z jamy opłucnowej do butli sekrekcyjnej;
• naukę technik oczyszczania drzewa oskrzelowego ze szczególnym uwzględnieniem efektywnego kaszlu – po zabiegu operacyjnym oczyszczanie oskrzeli jest utrudnione, a wydzielina zalega w obwodowych częściach drzewa oskrzelowego, co może doprowadzić do niedodmy lub zapalenia płuc;
• naukę stabilizacji rany pooperacyjnej – należy w jej miejscu przyłożyć taki opór, by siły te wzajemnie się równoważyły i okolica klatki piersiowej pozostała we względnej równowadze. Warto wyćwiczyć u chorego taki nawyk, by ograniczyć ryzyko bólu i możliwe powikłania do minimum;
• naukę ćwiczeń przeciwzakrzepowych – zakrzepica jest jednym z powikłań niespecyficznych dla torakochirurgii, dotyczy najczęściej kończyn dolnych, ponieważ kończyny górne uczestniczą czynnie w trakcie ćwiczeń oddechowych;
• trening oporowy mięśni oddechowych – ból pooperacyjny, obecność drenów w przestrzeni międzyżebrowej oraz świeża rana pooperacyjna powodują wzrost oporu dla mięśni oddechowych. Mięśnie oddechowe, aby zachować prawidłową wymianę gazową muszą zwiększyć swoją pracę, a tym samym dochodzi do ich zwiększonej męczliwości, co niesie za sobą nasilenie duszności oraz ograniczenie tolerancji wysiłku fizycznego. To może w konsekwencji opóźniać proces rozprężenia się płuca po zabiegu. Do treningu mięśni oddechowych można stosować różnego rodzaju aparaty przeznaczone do tego celu lub butelkę z wodą;
• trening fizyczny – wydolnościowy, dostosowany do możliwości pacjenta (trening na cykloergometrze nożnym i ręcznym, trening marszowy na bieżni ruchomej lub korytarzu) z elementami treningu siłowego dużych grup mięśniowych;
• masaż leczniczy – w praktyce klinicznej stosuje się oklepywanie oraz wibrację, które wspomagają toaletę drzewa oskrzelowego, poprzez uruchomienie wydzieliny zalegającej w drzewie oskrzelowym. Są to również techniki rozluźniające ściany klatki piersiowej.
GPO 5/2018
Autor tekstu:
