Fizjoterapia pacjentów z rakiem płuca
2019-11-13
Agata Gładzka – magister fizjoterapii, zastępca kierownika Samodzielnej Pracowni Rehabilitacji Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie wyjaśnia zasady postępowania fizjoterapeutycznego pacjentów po leczeniu operacyjnym i u chorych z nieooperacyjnym rakiem płuca.
Rehabilitacja pooperacyjna
Głównymi celami postępowania fizjoterapeutycznego po zabiegu torakochirurgicznym jest doprowadzenie do jak najszybszego rozprężenia miąższu płucnego, zapobieganie powstawaniu powikłań w postaci zapalenia płuc i niedodmy, a także wdrożenie postępowania przeciwzakrzepowego oraz przywrócenie sprawności ogólnej chorego.
Pacjenci po operacji mają założony dren do klatki piersiowej, dlatego w pierwszych godzinach po zabiegu należy posadzić pacjenta, aby ułatwić odpływ treści z jamy opłucnowej oraz oklepać klatkę piersiową celem ewakuacji wydzieliny zalegającej w drzewie oskrzelowym. Istotne jest również ułożenie pacjenta w odpowiedniej pozycji (boku zdrowym), która poprawia wentylację płuca operowanego. Jedynie w przypadku pneumonektomii (wycięcia całego płuca), chory powinien leżeć na boku operowanym.
W pierwszej dobie po zabiegu należy wprowadzić ćwiczenia oddechowe, rozciągające ściany klatki piersiowej i poprawiające ruchomość stawu barkowego po stronie operowanej. Ćwiczyć należy co godzinę, w seriach po 5 powtórzeń każdego ćwiczenia, stopniowo zwiększając ilość powtórzeń do 10 w serii. Należy pamiętać również o profilaktyce przeciwzakrzepowej.
Już w pierwszym dniu dążymy do samodzielnej aktywności chorego. Pacjent najpierw wykonuje ćwiczenia pod nadzorem fizjoterapeuty, a później powinien wykonywać również samodzielnie. Bardzo ważny jest również efektywny kaszel, ze stabilizacją rany pooperacyjnej oraz trening oporowy mięśni oddechowych (ten rodzaj treningu jest przeciwwskazany tylko u pacjentów po pneumonektomii).
Dalsze postępowanie obejmuje spacery w obrębie sali i oddziału oraz chodzenie po schodach. Intensywność ćwiczeń wzrasta w zależności od stanu chorego. Dobrze wyedukowany pacjent zdaje sobie sprawę z możliwości powikłań związanych z unieruchomieniem. Jednak dochodzący po zabiegu czynnik bólowy i ogólne zmęczenie organizmu utrudnia proces rozpoczęcia rehabilitacji pooperacyjnej, dlatego wczesne działania fizjoterapeutyczne odbywają się pod osłoną leków przeciwbólowych.
W późniejszej fazie leczenia pooperacyjnego można wprowadzić trening na cykloergometrze nożnym oraz ręcznym w połączeniu z marszem oraz chodzeniem po schodach. Zalecany czas treningu od 20 do 60 minut.
Odpowiednia świadomość chorego wpływa na jakość wykonywanych działań i jego motywację. Fizjoterapia pooperacyjna nie kończy się wraz z wypisem ze szpitala. Pacjent otrzymuje wskazówki dotyczące codziennej aktywności fizycznej oraz możliwości wykonywania ćwiczeń. W zależności od stanu chorego zaleca się kontynuację treningu fizycznego w warunkach domowych 3–5 razy w tygodniu pod różnymi postaciami aktywności (np. spacery, nordic walking, rower stacjonarny lub rekreacyjny). Pływanie lub ćwiczenia w wodzie można rozpocząć dopiero po dokładnym wygojeniu się rany.
Niebagatelną rolę w procesie usprawniania po zabiegu resekcji tkanki płucnej odbywa rodzina, która powinna aktywnie uczestniczyć w programie rehabilitacyjnym, motywując chorego i nadzorując przebieg ćwiczeń.
Rehabilitacja chorych na nieoperacyjnego raka płuca
Powszechnie wiadomo, że radio i chemioterapia w zaawansowanym raku płuca ograniczają objawy choroby. Często jest to grupa pacjentów ze znacznie osłabioną siłą mięśniową oraz ograniczonymi możliwościami lokomocji ze względu na stopień zaawansowania choroby podstawowej oraz dolegliwości towarzyszące.
W tej grupie chorych zaleca się przede wszystkim ćwiczenia oddechowe różnymi torami oraz trening mięśni oddechowych, ze względu na wysokie ryzyko możliwości wystąpienia powikłań ze strony układu oddechowego. U osób z zaleganiem wydzieliny w drogach oddechowych, wskazane jest wykonywanie toalety drzewa oskrzelowego.
W miarę możliwości należy stopniowo wprowadzać ćwiczenia małych grup mięśniowych. Badania wykazały również korzystny wpływ treningów o niskiej i umiarkowanej intensywności na stan pacjentów. Niekorzystne jest za to prowadzenie zbyt intensywnych treningów fizycznych ze względu na możliwość obniżenia wydolności i wytrzymałości tej grupy chorych.
Nie należy stosować rehabilitacji pulmonologicznej u pacjentów do 24 godzin po chemioterapii i 2 godziny po radioterapii. Do przeciwwskazań należą również: anemia, małopłytkowość, neutropenia oraz wystąpienie nudności, wymiotów, znużenia, zaburzeń orientacji, zaburzeń widzenia, osłabienia, bólów mięśniowych i kostnych (w ciągu ostatnich 24 godzin).
Planując fizjoterapię należy wziąć pod uwagę stan fizyczny pacjenta oraz ocenę jego jakości życia. Ważne jest, żeby wykształcić u chorego chęć i siłę do podejmowania działań mających na celu szybki powrót do maksymalnej sprawności. Zajęcia powinny być prowadzone w miłej i ciepłej atmosferze. W proces rehabilitacji powinien być zaangażowany zarówno personel medyczny, jak i chory oraz jego rodzina.
GPO 6/2018
Autor tekstu:
