Program rehabilitacji onkologicznej
2019-11-15
Dr Joanna Filipowska – kierownik Zakładu Rehabilitacji w Białostockim Centrum Onkologii, przedstawia cele rehabilitacji onkologicznej i informuje o realizowanym „Programie rehabilitacji osób z chorobą onkologiczną ułatwiającym powrót do pracy” prowadzonym w województwie podlaskim. Program prowadzony jest pod hasłem Idź naprzód. Ciesz się życiem. Takie programy dla pacjentów onkologicznych powinny być realizowane na terenie całej Polski.
Choroba nowotworowa wywraca życie do góry nogami. W trakcie leczenia i po jego zakończeniu pacjentem onkologicznym opiekuje się zespół specjalistów z różnych dziecin medycyny. Jedną z nich jest rehabilitacja onkologiczna.
Celem rehabilitacji onkologicznej jest przywrócenie pacjentów do sprawności zarówno w czynnościach codziennych, życiu społecznym i zawodowym oraz profilaktyka niepełnosprawności wynikającej z następstw choroby i jej leczenia.
Rehabilitacja onkologiczna rozpoczęła się od usprawniania kobiet z nowotworem piersi. W pierwszym okresie zajmowała się zaawansowanymi powikłaniami pod postacią obrzęków chłonnych, zespołów bólowych i ograniczeń funkcji pacjentek. Z czasem pojawiły się nowe grupy pacjentów, które w następstwie rehabilitacji otrzymywały pomoc: chorzy z rakami głowy i szyi, miednicy małej (nowotwory ginekologiczne i urologiczne), płuc, czerniakami, z nowotworami tkanek miękkich, kości i inni.
Problemy pacjentów onkologicznych są różnorodne i często złożone, może to być:
• zmiana w różnych obszarach ciała (np. piersi – amputacja, zabieg oszczędzający, amputacja z rekonstrukcją; usunięcie prostaty, narządu rodnego kobiety, stomie),
• zaburzenia funkcji układów (np. nerwowego, limfatycznego, ruchu, pokarmowego i innych) prowadzące do między innymi niedowładów, obrzęków chłonnych,
• zespoły bólowe,
• obniżenie wydolności fizycznej,
• problemy z akceptacją sytuacji związanych z chorobą.
Prowadzą one do ograniczenia funkcjonowania pacjentów w różnych obszarach życia, od samodzielnego wykonywania czynności dnia codziennego, przez zaburzenia w funkcjonowaniu w rodzinie, społeczeństwie i w strefie zawodowej. Część pacjentów będzie korzystała z rehabilitacji przez całe życie.
Pierwszym elementem rehabilitacji jest rehabilitacja medyczna oparta o działania fizjoterapeutyczne, psychologiczne, wsparcie sprzętowe, a następnie rozwijana w działania społeczne i zawodowe.
Pacjenci znajdują się na różnych etapach swojego życia osobistego i zawodowego, różnią się od siebie, jedni są bardzo aktywni fizycznie inni mniej, są w różnym wieku. Ważne jest aby, dostosować program rehabilitacji indywidualnie do ich potrzeb i możliwości. Dlatego rehabilitacja onkologiczna wymaga wiedzy i przede wszystkim doświadczenia w pracy z pacjentem onkologicznym. Potrzebna jest wiedza zarówno z zakresu rehabilitacji i fizjoterapii (razem z najnowszymi osiągnięciami pracy z tkankami miękkimi – powięziami, bliznami), jak również wiedza onkologiczna, która pomaga zrozumieć, co dzieje się z pacjentem. Postęp w tych dziedzinach jest bardzo duży i bez ścisłej współpracy z onkologami trudno o najlepsze efekty. Niestety, osób zajmujących się rehabilitacją onkologiczną jest niewiele.
Obecnie rehabilitacja medyczna pacjentów onkologicznych jest częścią rehabilitacji finansowanej przez NFZ w ramach rehabilitacji ogólnoustrojowej. Od października ma się to częściowo zmienić. Pacjenci z nowotworem piersi i obrzękiem chłonnym będą mogli uczestniczyć w rehabilitacji onkologicznej. Ośrodków specjalizujących się w rehabilitacji onkologicznej jest bardzo mało, najczęściej mieszczą się one w centrach onkologii i dostęp do nich jest utrudniony. Szczególnie dla pacjentów mieszkających poza miejscem, w którym znajdują się takie ośrodki. Pacjentki z nowotworem złośliwym piersi, w wieku produkcyjnym, ubezpieczone w ZUS-ie mogą korzystać z rehabilitacji w ramach programu Prewencji rentowej ZUS, są to 24-dniowe turnusy wyjazdowe. To bardzo dobra forma usprawniania dla osób, które mogą z niej skorzystać.
Rehabilitację prowadzą organizacje pozarządowe, Kluby Amazonek, ale również Towarzystwo Pacjentów Laryngektomowanych, zrzeszenia kobiet z nowotworami narządu rodnego (np. Stowarzyszenie Eurydyki), Stowarzyszenie Gladiator i inne. PFRON dofinansowuje turnusy rehabilitacji.
Pomimo różnych możliwości trzeba obiektywnie stwierdzić, że wielu pacjentów onkologicznych ma duże trudności w dostępie do rehabilitacji. Pojawiają się też nowe formy rehabilitacji pacjentów onkologicznych.
Program rehabilitacji ułatwiający powrót do pracy
W województwie podlaskim Białostockie Centrum Onkologii jest liderem unikalnego w skali kraju projektu unijnego „Program rehabilitacji osób z chorobą onkologiczną ułatwiający powrót do pracy” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2014–2020 r. Hasło projektu to: Idź na przód. Ciesz się życiem. (Strona internetowa www.idznaprzod.com)
Projekt prowadzony jest w partnerstwie ze Szpitalem Ogólnym w Wysokiem Mazowieckiem i Uniwersytetem Medycznym w Białymstoku, realizowany jest w okresie od 01.12.2017 r. do 31.12.2021 r.
Projekt jest realizowany w trzech etapach: etap I obejmował stworzenie Onkologicznego Centrum rehabilitacji, którego zadaniem jest realizacja działań administracyjnych oraz koordynacja działań projektu.
Etap II to działania szkoleniowe. Skierowane do psychologów oraz fizjoterapeutów i lekarzy rehabilitacji prowadzących rehabilitację pacjentów onkologicznych oraz szkolenia z zakresu rehabilitacji społecznej dla członków organizacji pozarządowych.
Etap III obejmuje rehabilitację ułatwiającą powrót do pracy.
Program skierowany jest do mieszkańców województwa podlaskiego w wieku od 20 do 64 lat, u których rozpoznano i leczono chorobę nowotworową w latach 2016–2010 r.
W ramach działań zostały utworzone cztery Punkty Konsultacji Rehabilitacji (w Białymstoku, Łomży, Augustowie i Wysokiem Mazowieckiem), gdzie pacjenci mogą uzyskać informacje o projekcie i przejść badanie lekarskie w celu kwalifikacji do projektu. Pacjenci mogą skorzystać z jednej z form oddziaływań: rehabilitacji ambulatoryjnej lub stacjonarnej lub z turnusu Terapii Simontonowskiej (terapii poznawczo-behawioralnej). Mogą również skorzystać z rehabilitacji społecznej, jako jednego oddziaływania lub po przebytym turnusie.
Głównym celem projektu jest praca z osobami po chorobie onkologicznej w celu umożliwienia im powrotu do pracy, z uwagi na niski odsetek pacjentów, którzy po chorobie wracają do aktywności zawodowej oraz zwiększającą się systematycznie zachorowalność na nowotwory. Efektem podejmowanych działań będzie powrót do aktywności zawodowej i społecznej pacjentów po chorobie onkologicznej. Podejmowane są działania informacyjno-edukacyjne i medyczne ukierunkowane na ułatwienie powrotu do pracy, między innymi: ergonomia pracy, zalecane formy aktywności fizycznej, edukacja socjalna z zakresu potrzebnych przepisów, fizjoterapia, zajęcia z dietetykiem i onkologiem, asertywność, wsparcie emocjonalne, motywacja, a także edukacja w zakresie profilaktyki III-rzędowej i Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem.
Rehabilitacja onkologiczna nie tylko poprawia sprawność i jakość życia pacjentów, umożliwia powrót do życia osobistego, w rodzinie, społecznego i również do pracy. Obserwujemy, że coraz częściej pacjenci pracują w czasie leczenia onkologicznego lub bardzo szybko wracają do pracy. Są to aspekty ekonomiczne – makroekonomiczne, które warto brać pod uwagę myśląc o rehabilitacji onkologicznej.
GPO 4/2019
Autor tekstu:
