Prawa pacjenta onkologicznego do rehabilitacji i leczenia uzdrowiskowego
2019-11-08
W tym artykule Andrzej Piwowarski porusza problem dostępu do rehabilitacji, która jest złożonym i skomplikowanym procesem – medycznym, psychicznym i społecznym. W naszej rzeczywistości tak naprawdę zajmujemy się tylko jednym jego elementem, rehabilitacją leczniczą czy inaczej medyczną. Kolejnym elementem, który powoduje bałagan i zamieszanie to funkcjonowanie wielu różnych systemów, z których można korzystać. Czy ktoś nad nimi sprawuje kontrolę i dba o bezpieczeństwo oraz dobro pacjenta? To jest bardzo wątpliwe i trudne do ustalenia.
Systemy rehabilitacji w Polsce Swoje systemy mają: KRUS i ZUS w ramach prewencji rentowej, NFZ w ramach ubezpieczenia zdrowotnego oraz PFRON w ramach rehabilitacji społecznej, kierujący osoby niepełnosprawne na tzw. turnusy rehabilitacyjne. Te wszystkie działania są nieskoordynowane i bardzo chaotyczne, a ponadto czas oczekiwania na nie jest bardzo długi i często niweczy skutki dobrze wykonanej operacji. W ten sposób marnujemy nasze środki i „produkujemy” kolejnych rencistów oraz osoby z niepełnosprawnością. Ale do rzeczy. Kilka najważniejszych informacji o tych systemach.
Rehabilitacja prowadzona przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ)
NFZ klasyfikuje rehabilitację ze względu na miejsce jej przeprowadzania:
• w warunkach ambulatoryjnych;
• w warunkach domowych;
• w ośrodku lub oddziale dziennym;
• w warunkach stacjonarnych.
Mamy wiele jej odmian w zależności od schorzeń, jak:
• rehabilitacja ogólnoustrojowa,
• rehabilitacja neurologiczna,
• rehabilitacja dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego,
• rehabilitacja osób z dysfunkcją narządu słuchu i mowy,
• rehabilitacja osób z dysfunkcją narządu wzroku,
• rehabilitacja kardiologiczna lub kardiologiczna telerehabilitacji hybrydowej,
• rehabilitacja pulmonologiczna.
Leczenie uzdrowiskowe
Oddzielną kwestią jest korzystanie z leczenia uzdrowiskowego, które z zasady jest dopełnieniem leczenia szpitalnego lub ambulatoryjnego. Skierowanie wydaje lekarz ubezpieczenia zdrowotnego biorąc pod uwagę stan zdrowia oraz wskazania i ewentualne przeciwwskazania. NFZ zastrzega, że na leczenie uzdrowiskowe mogą być kierowani jedynie pacjenci wystarczająco sprawni, aby odbyć podróż do uzdrowiska, samodzielni, zdolni do samoobsługi i korzystania z zabiegów leczniczych.
Co ważne, istnieje katalog ogólnych i szczegółowych wskazań i przeciwwskazań do leczenia uzdrowiskowego lub rehabilitacji uzdrowiskowej (określone są one w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 5 stycznia 2012 roku w sprawie sposobu kierowania i kwalifikowania pacjentów do zakładów lecznictwa uzdrowiskowego, Dz.U. 2012 poz. 14), ogólne to:
• stan chorobowy, w którym leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitacja uzdrowiskowa przy wykorzystaniu właściwości naturalnych surowców leczniczych mogłyby spowodować pogorszenie stanu zdrowia pacjenta;
• choroba zakaźna w fazie ostrej;
• ciąża i połóg;
• czynna choroba nowotworowa oraz okres przed upływem 5 lat w przypadku czerniaka złośliwego, białaczki, ziarnicy złośliwej, chłoniaków złośliwych, raka nerki, a w przypadku innych nowotworów złośliwych przed upływem 12 miesięcy od zakończenia leczenia operacyjnego, chemioterapii lub radioterapii, z wyłączeniem leczenia hormonalnego (nie dotyczy to raka krtani i raka piersi).
Przeciwwskazania dotyczące korzystania z leczenia uzdrowiskowego przez osoby chore na nowotwory zawarte w Rozporządzeniu są już nieaktualne w świetle najnowszej wiedzy medycznej. Jak podkreślają onkolodzy i specjaliści rehabilitacji, w przypadku pacjentów onkologicznych to lekarz prowadzący według indywidualnych zaleceń decyduje czy chory ma jakieś przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego. Zalecając leczenie uzdrowiskowe na skierowaniu lekarz wskazuje nie chorobę nowotworową, ale schorzenia towarzyszące i współistniejące.
Nie mniej przepisy w tym zakresie nie zmieniły się i NFZ nadal odmawia pacjentom onkologicznym objętym powyższym Rozporządzeniem leczenia uzdrowiskowego. Aktualnie trwają prace nad nowelizacją Ustawy i możemy się wkrótce spodziewać, że jej treść zmieni się z korzyścią dla pacjentów onkologicznych.
Rehabilitacja prowadzona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)
W ramach prewencji ZUS skierowanie na rehabilitację mogą otrzymać osoby, które:
• są ubezpieczone w ZUS (pracują zawodowo),
• pobierają zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne,
• pobierają rentę okresową z tytułu niezdolności do pracy.
W tym systemie można zostać skierowanym na rehabilitację:
• stacjonarną (pobyt całodobowy w ośrodku rehabilitacyjnym) w przypadku schorzeń:
– narządu ruchu,
– układu krążenia,
– układu oddechowego,
– psychosomatycznych,
– onkologicznych po leczeniu nowotworu gruczołu piersiowego,
– narządu głosu,
lub też rehabilitację ambulatoryjną (codziennie dojazdy na rehabilitację, w wyznaczonych godzinach) w przypadku schorzeń:
– narządu ruchu,
– układu krążenia, w tym monitorowanego telemedycznie.
Rehabilitacja prowadzona przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON)
Można powiedzieć, że rehabilitacja ze środków PFRON jest najbardziej kompleksowa, ponieważ obejmuje ona sferę społeczną, zawodową i elementy rehabilitacji medycznej oraz psychicznej (czyli właśnie turnusy rehabilitacyjne, które w ramach funduszu są traktowane jako rehabilitacja społeczna). Ograniczeniem jest tutaj konieczność posiadania statusu prawnego osoby niepełnosprawnej (orzeczenie o niepełnosprawności – dla dzieci do 16 r. ż., orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub częściowej, albo całkowitej niezdolności do pracy).
Kolejnym ograniczeniem jest natomiast spełnianie kryteriów dochodowych:
• 50% przeciętnego wynagrodzenia na osobę we wspólnym gospodarstwie domowym,
• 65% przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osoby samotnej,
• po przekroczeniu tych kwot dofinansowanie pomniejsza się o kwotę, o którą dochód został przekroczony.
Dofinansowanie wynosi odpowiednio:
• 30% przeciętnego wynagrodzenia dla osób z orzeczeniem o znacznym stopniu, osoby niepełnosprawnej do 16 r. ż., osoby niepełnosprawnej w wieku 16–24 lata uczącej się i niepracującej bez względu na stopień,
• 27% przeciętnego wynagrodzenia dla osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,
• 25% przeciętnego wynagrodzenia dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności,
• 20% przeciętnego wynagrodzenia dla opiekuna osoby niepełnosprawnej,
• 20% przeciętnego wynagrodzenia dla osoby niepełnosprawnej zatrudnionej w zakładzie pracy chronionej, niezależnie od posiadanego stopnia.
Uwaga: wysokość aktualnego przeciętnego wynagrodzenia ogłaszana jest co kwartał przez Prezesa GUS. Za I kwartał 2018 r. wynosiło ono 4622,44 zł.
PFRON stoi na stanowisku, że rehabilitacja medyczna jest dopełnieniem dwóch podstawowych działów rehabilitacji, które są finansowane z funduszu, czyli społecznej i zawodowej.
Dostęp do rehabilitacji w ramach PFRON jest ograniczony, ponieważ powiaty z racji braku środków, ograniczają korzystanie z dofinansowań do turnusów przyznając je raz na dwa lub trzy lata. Dodatkowo pierwszeństwo mają dzieci i młodzież niepełnosprawna do lat 24 oraz osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Warto wiedzieć, iż PCPR (MOPS, MPOR – które dysponują środkami z PFRON, gdzie należy składać wymagane wnioski wraz z załącznikami), odpowiedzialne są tylko za przekazanie środków dla realizatorów turnusów, sami zainteresowani muszą znaleźć sobie odpowiedni ośrodek (wpisany do rejestru, szczegóły można znaleźć na portalu Empatia http://empatia. mpips.gov.pl/), jak również czas i miejsce realizacji turnusu. Dla wielu, zwłaszcza starszych osób, jest to utrudnienie i ograniczenie dostępu do korzystania z rehabilitacji świadczonej przez PFRON.
Podstawa prawna:
• Art. 69 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kierowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na rehabilitację leczniczą oraz udzielania zamówień na usługi rehabilitacyjne (Dz. U. nr 131, poz. 1457)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad i trybu kierowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na rehabilitację leczniczą oraz udzielania zamówień na usługi rehabilitacyjne (Dz. U. z 2017 r. poz. 2281)
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 230, poz. 1694)
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1937).
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. Nr 230, poz. 1694 ze zm.)
Strony internetowe
GPO 3/2018
Autor tekstu:
