Jak przegonić raka, czyli rola aktywności fizycznej w walce z nowotworami
2019-08-30
Rak jest podstępnym wrogiem, który zaskakuje człowieka w środku życia, i każe wierzyć, że jesteśmy wobec niego bezradni. W rzeczywistości wiele przyczyn powstawania raka ma związek z naszym stylem życia. Fakt ten oznacza szansę dla każdego z nas. Wszyscy możemy samodzielnie i czynnie przeciwdziałać zachorowaniu na nowotwór. Najlepszą ochroną przed rakiem jest połączenie świadomego odżywiania, regularnego zażywania ruchu, wystarczającej ilości odpoczynku i radości życia. O szczególnej roli aktywności fizycznej w profilaktyce i terapii chorób nowotworowych pisze Jarosław Gośliński, redaktor naczelny portalu onkologicznego zwrotnikraka.pl
Jarosław Gośliński – twórca i redaktor naczelny portalu onkologicznego www.zwrotnikraka.pl. Ukończył Wyższą Szkołę Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu, stypendysta programu Erasmus na Universität Potsdam, absolwent studiów podyplomowych Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej we Wrocławiu na kierunku psychoonkologia. Prywatnie pasjonat biegania i medycyny.
Przewidywania naukowców na temat zachorowań na nowotwory są niepokojące: na świecie do 2030 roku liczba chorych na nowotwory wzrośnie aż o 75%. Czy można jakoś temu zapobiec? Wydaje się, że tak. Specjaliści podkreślają, że nasze zdrowie aż w 60% zależy od naszego stylu życia. Rak to nie tylko kwestia genów. Wiele badań jednoznacznie potwierdziło zależność między aktywnością fizyczną a ograniczeniem ryzyka zachorowania na wiele typów nowotworów złośliwych. Regularne ćwiczenia zmniejszają ryzyko zachorowania na raka: okrężnicy, piersi, trzonu macicy i prostaty. Zmniejszenie ryzyka wystąpienie nowotworów jest wprost proporcjonalne do stopnia aktywności fizycznej.
Przewidywania naukowców na temat zachorowań na nowotwory są niepokojące: na świecie do 2030 roku liczba chorych na nowotwory wzrośnie aż o 75%. Czy można jakoś temu zapobiec? Wydaje się, że tak. Specjaliści podkreślają, że nasze zdrowie aż w 60% zależy od naszego stylu życia. Rak to nie tylko kwestia genów. Wiele badań jednoznacznie potwierdziło zależność między aktywnością fizyczną a ograniczeniem ryzyka zachorowania na wiele typów nowotworów złośliwych. Regularne ćwiczenia zmniejszają ryzyko zachorowania na raka: okrężnicy, piersi, trzonu macicy i prostaty. Zmniejszenie ryzyka wystąpienie nowotworów jest wprost proporcjonalne do stopnia aktywności fizycznej.
Dawka ruchu, poza efektem wyszczuplającym, zapewnia działanie antynowotworowe. W czasie ćwiczeń fizycznych mięśnie kurczą się, aby pobudzić ciało do ruchu, a to oczywiście wymaga dostarczenia energii. Mięśnie czerpią energię do pracy ze spalania glukozy endogennej, czyli wcześniej zmagazynowanej w ciele, lub z cukru egzogennego dostarczanego wraz z pożywieniem. Szybkość spalania cukru (zużywanego w pierwszej kolejności) lub tłuszczów (reakcja znacznie wolniejsza) zależy od intensywności ćwiczeń, stanu odżywienia i kondycji fizycznej. Aktywność fizyczna jest najskuteczniejszym sposobem wyrugowania odkładającego się w organizmie nadmiaru cukru i tłuszczów, od których pęcznieją komórki tłuszczowe – adipocyty. Jeśli organizm zużywa rezerwy energetyczne, to spala nagromadzony tłuszcz i w związku z tym nie ma on szansy wywrzeć negatywnego wpływu sprzyjającego rozwojowi nowotworu.
Istnieją liczne i przekonujące dowody naukowe, które potwierdzają, iż regularny wysiłek fizyczny utrzymywany w granicach tolerancji ustroju wpływa bardzo pozytywnie i stymulująco na pracę układu odpornościowego. Funkcją układu immunologicznego jest zapobieganie i zwalczanie w organizmie wszelkich infekcji powodowanych przez drobnoustroje. Stanowi on barierę ochronną ludzkiego organizmu poprzez rozpoznawanie i usuwanie czynników chorobotwórczych oraz niebezpiecznych komórek nowotworowych. Wewnętrzną część układu obronnego tworzą granulocyty i monocyty, które pochłaniają i usuwają martwe komórki, a także limfocyty, których zadaniem jest niszczenie komórek zainfekowanych wirusami oraz komórek nowotworowych. Podczas wysiłku fizycznego o umiarkowanej intensywności następuje uruchomienie mechanizmów immunologicznych, wśród których zauważalny jest wzrost granulocytów, a przede wszystkim limfocytów, które przechodzą z węzłów chłonnych do krwi i śledziony.
NADWAGA CZYLI GROŹNY TŁUSZCZ
Nadwaga sprzyja wystąpieniu raka ponieważ modyfikuje w organizmie wiele parametrów biochemicznych bezpośrednio wpływających na metabolizm komórek nowotworowych. Otyłość – zwłaszcza brzuszna – powoduje odbiegające od normalnych wartości stężenie hormonów i czynników wzrostu, które mogą sprzyjać rozwojowi komórek nowotworowych. Otyłość charakteryzuje się często przewlekłym procesem zapalnym niskiego stopnia. Przewlekły stan zapalny może doprowadzić do uszkodzenia DNA, a przez to stworzyć warunki do powstawania raka. Nadmiar kilogramów i otyłość wykazują związek z rozwojem raka w wielu narządach: pęcherzu moczowym, trzustce, piersi, jelicie grubym, endometrium, nerkach i przełyku.
Wpływ aktywności fizycznej na przeciwdziałanie powstawaniu nowotworów został udowodniony w wielu badaniach. Dzięki wynikom testów przeprowadzonych na Uniwersytecie Karoliny Północnej w Stanach Zjednoczonych i opublikowanych w piśmie „Cancer” okazało się, że kobiety, które ćwiczyły rzadziej, częściej zapadały na raka piersi, zwłaszcza hormonozależnego. Regularna aktywność fizyczna skutecznie wpływa na redukcję tkanki tłuszczowej, która odpowiedzialna jest w organizmie za zwiększanie poziomu estrogenów (zwłaszcza po menopauzie), co sprzyja rozwojowi nowotworu.
Wnioski te potwierdzili naukowcy z Niemieckiego Centrum Badań nad Rakiem w Heidelbergu na podstawie swoich badań nad związkiem między aktywnością fizyczną a ryzykiem zachorowania na raka piersi przed menopauzą: „u kobiet utrzymujących umiarkowaną aktywność fizyczną stwierdzono mniejsze ryzyko wystąpienia raka piersi niż u kobiet mniej aktywnych fizycznie.”
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W TRAKCIE I PO LECZENIU PRZECIWNOWOTWOROWYM
Znaczenie aktywności ruchowej w trakcie terapii choroby nowotworowej oraz po jej zakończeniu budzi coraz większe zainteresowanie badaczy. Stanowi ona istotny problem zarówno kliniczny, jak też stylu życia pacjentów. Chorzy poddawani leczeniu operacyjnemu i po terapii farmakologicznej, często cierpią na zaburzenia depresyjne i niechętnie podejmują aktywność ruchową wykraczającą poza tą, która jest niezbędna do życia. Prowadzi to do zwiększenia masy ciała oraz upośledzenia czynności mięśni ze wszystkimi negatywnymi następstwami tych zmian. Tymczasem aktywność ruchowa u chorych z rakiem może nie tylko zmniejszać ryzyko zgonu lub nawrotu nowotworu, ale może również istotnie pomóc w radzeniu sobie z niektórymi skutkami ubocznymi terapii, takimi jak zmęczenie lub niepokój.
W toku badań przeprowadzonych przez amerykańskich naukowców udowodniono, iż spalenie 2000 kilokalorii na tydzień dzięki wysiłkowi fizycznemu, skutecznie zwiększa barierę ochronną ludzkiego organizmu przed nowotworami. Zwiększenie aktywności ruchowej wpływa pozytywnie na stan naszego zdrowia w kontekście profilaktyki antyrakowej, ale i znacząco podnosi jakość życia osób po już przebytej chorobie nowotworowej. Dotychczas najwięcej uwagi poświęcono roli aktywności fizycznej u kobiet leczonych z powodu raka piersi. Efekty podejmowanej aktywności fizycznej po przebytym leczeniu onkologicznym można podsumować w następujący sposób:
• zwiększenie siły i sprawności mięśni;
• zwiększenie wydolności ogólnej i poprawa stanu układu krążenia;
• zmniejszenie zmęczenia;
• ograniczenie przyrostu masy ciała;
• zmniejszenie częstości akcji serca podczas wysiłku;
• pozytywny wpływ na psychikę pacjenta.
Słynna sentencja profesora Mariana Weissa, współtwórcy polskiej szkoły rehabilitacji, iż: ruch może zastąpić większość lekarstw, lecz żaden lek nie zastąpi ruchuzdaje się mieć mocne potwierdzenie w naukowych badaniach. Istnieją dowody, że zwiększona aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko zachorowania na najczęściej występujące choroby nowotworowe, a mianowicie raka piersi, okrężnicy, płuc, raka trzonu macicy oraz - w mniejszym stopniu - raka gruczołu krokowego i nerki. Wykazano korzystny wpływ regularnej aktywności ruchowej w leczeniu raków niektórych narządów, a mianowicie: raka piersi, jelita grubego i raka gruczołu krokowego. U osób aktywnych fizycznie stwierdzono zmniejszenie liczby nawrotów i śmiertelności po leczeniu tych nowotworów.
ZNAJDŹ DYSCYPLINĘ DLA SIEBIE!
Zgodnie z zaleceniami Światowego Funduszu Badań nad Rakiem (WCRF) dotyczącymi sposobów zapobiegania zachorowaniu na raka: „aktywność fizyczna powinna być częścią codziennego życia”. Ruchu należy zażywać regularnie, co oznacza, że ważniejsza od intensywności ćwiczeń jest ich regularność. Raport zaleca umiarkowaną aktywność fizyczną, przynajmniej przez 30 minut dziennie. W celu poprawienia wydolności i sprawności należy dążyć do 60 minut umiarkowanej lub 30 minut intensywnej aktywności fizycznej dziennie. Jednocześnie należy dążyć do zmniejszania ilości czasu spędzanego w pozycji siedzącej, na przykład przed telewizorem.
Dzięki uprawianiu sportu oczyszcza się umysł i dusza. Tego rodzaju związki bada psychoneuroimmunologia – nauka o interakcjach pomiędzy psychiką a układami nerwowym i odpornościowym. Każdy biegacz zna uczucie przyjemnego odprężenia, które przynosi zrealizowany trening, nawet po całym dniu pracy. Wysiłek sprawia, że umysł i dusza szybciej dochodzą do równowagi.
Zewsząd słychać namowy: „Ruszajcie się, to dobre dla zdrowia”. Ale jak wybrać odpowiednią dyscyplinę dla siebie? Z oceanu możliwości trzeba wyłowić coś odpowiedniego dla własnej osobowości. Jak wskazują doświadczenia, źle dobrane zajęcia sportowe potrafią szybko i skutecznie zniechęcić. Sport powinien być „skrojony na miarę” upodobań, ilości wolnego czasu, aspiracji, temperamentu, sposobu radzenia sobie ze stresem i umiejętności koncentracji. Idealna forma aktywności powinna być jednym z rodzajów Waszej ekspresji. Bieganie to jedna z tych propozycji, którą warto wypróbować w pierwszej kolejności!
David Servan-Schreiber to autor słynnego na całym świecie poradnika „Antyrak. Nowy styl życia”. Davida zna przynajmniej milion ludzi. W tylu bowiem egzemplarzach rozeszła się napisana przez niego książka – antynowotworowy manifest, która dała mu wielką sławę.
Antyrakowa filozofia oraz zalecenia profilaktyki przeciwnowotworowej stworzone przez Davida mieszczą się w kilku zalecaniach: „Na pierwszym miejscu należy postawić konieczność odnalezienia w sobie wewnętrznego spokoju i zachowania go za pomocą medytacji lub ćwiczeń pracy serca. Najważniejsza jest równowaga wewnętrzna, która redukuje do minimum źródła stresu. Na drugim miejscu stawiam aktywność fizyczną, której wagi nigdy nie można przecenić. I na równi z nią pożywienie” – wymienia autor.
Trzy wymienione powyżej zalecenia stanowią fundament profilaktyki przeciwnowotworowej, i co ważne - mogą być z powodzeniem stosowane przez każdego z nas!
Jarosław Gośliński, portal onkologiczny zwrotnikraka.pl
Bibliografia:
Europejski kodeks walki z rakiem, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2012
Prof. D. Khayat, Prawdziwa dieta antyrakowa, Kraków 2012
Prof. Michael Hamm, Stop dla raka, Kraków 2010
Holford, Rakowi powiedz NIE, Warszawa 2011
Servan-Schreiber, Można żegnać się wiele razy, 2012
Składowski, Wspólnie pokonajmy raka, Kraków 2011
Servan-Schreiber, Można żegnać się wiele razy, 2012
Składowski, Wspólnie pokonajmy raka, Kraków 2011
Dr n. med. Beata Wójcik, prof. dr hab. n. med. Jan Górski. Aktywność fizyczna w profilaktyce i leczeniu choroby nowotworowej, Medycyna Praktyczna Onkologia 2014/01
GPO 9/2014
Autor tekstu:
