Pacjent ma prawo do leczenia bólu
2019-11-05
Beata Ambroziewicz – Fundacja Wygrajmy Zdrowie, przypomina o podstawowym prawie człowieka i pacjenta do leczenia bólu zwłaszcza w świetle nowelizacji Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, która powinna być stosowana w praktyce każdego lekarza.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ocenia, że w naszym kraju żyje około 200 000 osób wymagających leczenia z powodu bólów nowotworowych, które mogą pojawić się na każdym etapie choroby. Nieleczony ból może skutkować stratami zarówno dla samych pacjentów, jak i całego społeczeństwa. Objawiać się one mogą w postaci: obniżenia skuteczności leczenia podstawowego choroby, depresji, niezdolności do pracy, konieczności zaangażowania opiekunów oraz ogromnego cierpienia chorych z powodu nieleczonego lub nieprawidłowo leczonego bólu. Aktualny stan wiedzy medycznej oraz dostęp do refundowanych terapii w Polsce pozwala w znaczącym stopniu złagodzić lub zupełnie zniwelować ból pacjentów. W związku z tym, zapewnienie chorym warunków do życia bez bólu, powinno być priorytetem systemu ochrony zdrowia. Obowiązek ten ma uzasadnienie zarówno prawne, jak i moralne.
Skuteczne leczenie bólu nowotworowego
Ból nowotworowy nie jest jednorodny, bardzo często ma charakter mieszany: łącznie występuje ból nocyceptywny (spowodowany wzrostem guza) oraz neuropatyczny (spowodowany leczeniem lub urazem). Podstawową metodą leczenia bólu nowotworowego jest farmakoterapia, która jest skuteczna u ponad 85% chorych. Poza farmakoterapią stosuje się równocześnie lub zamiennie:
• radioterapię, chemioterapię, hormonoterapię,
• inwazyjne techniki anestezjologiczne i chirurgiczne,
• neurostymulację przezskórną i nardzeniową,
• psychoterapię.
Światowym standardem takiego leczenia jest regularne podawanie „silniejszych” leków, kiedy „słabsze” przestają być skuteczne oraz kojarzenie różnych leków przeciwbólowych według schematu WHO, czyli tzw. drabiny analgatycznej. Znaczącą rolę w terapii bólu (zarówno nowotworowego jak i nienowotworowego) o średnim i dużym stopniu nasilenia odgrywają opioidy. W Polsce nadal jednak poziom stosowania opioidowych leków przeciwbólowych nie pokrywa się z realnymi potrzebami pacjentów i jest jednym z najniższych w Europie. Innym problemem w skuteczniejszym leczeniu bólu jest późna zgłaszalność pacjentów do specjalistów medycyny paliatywnej oraz brak jednolitych standardów leczenia bólu, stosowanych przez lekarzy wszystkich specjalności. Jedną z przyczyn tej sytuacji, jest funkcjonujące w społeczeństwie przekonanie, że do gabinetu lekarza medycyny paliatywnej trafiają wyłącznie osoby umierające. Jest to ewidentnie stereotyp, który trzeba przełamać.
Lekarz medycyny paliatywnej zajmuje się zachowaniem jakości życia osoby chorej, leczeniem objawów towarzyszących samej chorobie, jak i działań niepożądanych terapii, a także bólu, który towarzyszy chorobie. Dotyczy to również pacjentów onkologicznych, w przypadku których nowotwór coraz częściej staje się chorobą przewlekłą. Zniesienie lub kontrolowanie bólu pozwala im funkcjonować – pracować, prowadzić życie rodzinne, społeczne i towarzyskie, być aktywnym fizycznie.
Obowiązek lekarza każdej specjalności
Pamiętajmy jednak, że rozpoznawanie i skuteczne leczenie bólu nowotworowego należy także do obowiązków onkologa oraz lekarza rodzinnego. Niestety nadal ten element wsparcia medycznego jest realizowany przez nich w niewystarczającym stopniu. Ma na to wpływ m.in. brak dostatecznej wiedzy oraz strach przed wywołaniem uzależnienia u pacjenta. Wspólnie z Koalicją Walki z Bólem „Wygrajmy z Bólem” wskazujemy na konieczność rozszerzenia edukacji w zakresie medycyny bólu studentów i lekarzy wszystkich specjalności.
Od maja 2017 r. roku obowiązuje nowelizacja Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, gwarantująca, że: każdy pacjent ma prawo do leczenia bólu. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest zobowiązany podejmować działania polegające na określeniu stopnia natężenia bólu, leczeniu bólu oraz monitorowaniu skuteczności tego leczenia.
Przepisy stanowią podstawę prawną, gwarantującą opiekę przeciwbólową wszystkim chorym, którym towarzyszy ból i cierpienie, niezależnie od rodzaju i stadium choroby. O te zmiany zabiegały od lat organizacje pacjentów: Koalicja na rzecz Walki z Bólem „Wygrajmy z Bólem”, Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych, Fundacja Wygrajmy Zdrowie, Fundacja Eksperci dla Zdrowia we współpracy z Polskim Towarzystwem Badania Bólu. Organizacje pacjentów i towarzystwa naukowe oceniają nowelizację ustawy jako kluczowy krok na drodze do poprawy leczenia bólu w Polsce. Obecnie, we współpracy z Ministerstwem Zdrowia, trwają prace nad regulacjami wykonawczymi (w tym nad wzorem Karty Oceny Nasilenia Bólu podczas pierwszej wizyty u lekarza oraz Kontroli Bólu podczas kolejnych wizyt), które określą w praktyce sposób wykonywania ustawy w zakresie leczenia bólu.
GPO 4/2017
GPO 4/2017