Dzień Świadomości Raka Prostaty. Co warto wiedzieć na temat tego nowotworu

2022-06-23

23 czerwca obchodzimy w Polsce Dzień Świadomości Raka Prostaty. Przy tej okazji lekarze i pacjenci przypominają o znaczeniu profilaktyki i wczesnego wykrywania tego nowotworu kiedy można go najskuteczniej leczyć. Niestety    dla części chorych z rakiem prostaty wciąż nie są dostępne nowoczesne terapie, a pacjenci ci są leczeni metodami z ubiegłego wieku.  

Rak prostaty jest najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn. Każdego roku wykrywa się go u ponad 16 tys. osób. W związku ze starzeniem się społeczeństwa pacjentów przybywa. W 2014 r. nowotwór ten wykryto u ponad 12,3 tys. mężczyzn, 
a cztery lata później – u ponad 16,4 tys. Mimo postępów w diagnozowaniu i leczeniu przybywa także osób, które umierają z powodu raka prostaty. W 2014 r. stwierdzono 4,4 tys. takich zgonów, a w 2018 r. – prawie 5,6 tys. 

Profilaktyka

Rak prostaty, zwany też rakiem gruczołu krokowego, rozwija się zazwyczaj 
u mężczyzn po 65. roku życia - mediana wynosi 68 lat, ale z nie wiadomych powodów coraz częściej wykrywany jest u coraz młodszych pacjentów, przed 50. rokiem życia. Zagrożeni tym nowotworem są także mężczyźni, których ojciec, dziadek lub pradziadek chorowali na nowotwory. 

Nie ma zaleceń profilaktycznych, które pozwalałyby uniknąć raka prostaty. Niektóre badania sugerują, że mała aktywność seksualna może prowadzić do jego rozwoju, 
a ryzyko jego powstania może zmniejszyć dieta bogata w pomidory. Lekarze namawiają zatem mężczyzn, aby regularnie poddawali się badaniom, które pozwolą wykryć raka na bardzo wczesnym etapie. Zalecają badanie urologiczne oraz oznaczenie stężenie PSA w surowicy krwi. Wzrost jego stężenia może – ale nie musi – świadczyć o rozwoju raka prostaty. Jeśli lekarz będzie podejrzewał nowotwór, zleci dalsze badania. Są to m.in. rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa czy scyntygrafia kości. 

Wczesne objawy

Rak prostaty na wczesnym etapie zaawansowania nie powoduje dolegliwości, które zaniepokoiłyby mężczyznę, lub daje skąpe objawy – zwykle polegające na zaburzeniu oddawania moczu.  - Z tego powodu chorzy zgłaszają się do lekarza zwykle wtedy, gdy dolegliwości są nasilone i dokuczliwe, a one często świadczą już 
o rozsiewie procesu nowotworowego. W związku z tym, że rak gruczołu krokowego najczęściej daje przerzuty do kośćca, chorzy skarżą się na dolegliwości bólowe kręgosłupa, żeber, biodra itd. Nierzadko do lekarza trafiają już w momencie, gdy dochodzi do złamania kości osłabionej przerzutem – mówi prof. Jakub Żołnierek, onkolog kliniczny.

U pacjentów, u których rak został wykryty we wczesnej postaci, można zastosować leczenie radykalne. Gdy zaś doszło do przerzutów, można jedynie walczyć 
o wydłużenie życia z dbałością o zachowanie jak największego jego komfortu. - Dlatego tak ważna jest szeroko pojęta profilaktyka oraz tzw. czujność onkologiczna. Mężczyźni nie powinni lekceważyć wczesnych objawów, które mogą - choć nie muszą - świadczyć o rozwoju raka prostaty. Czujność onkologiczną powinni też zachować lekarze sprawujący nad nimi opiekę i ze szczególną uwagą prowadzić diagnostykę, której głównym celem jest wykluczenie lub potwierdzenie rozwoju nowotworu gruczołu krokowego. Tę czujność powinni zachować zwłaszcza wobec mężczyzn w wieku dojrzałym lub podeszłym oraz w stosunku do osób, niezależnie od wieku, u których bliscy chorowali na nowotwory złośliwe – mówi prof. Żołnierek.

 

Personalizacja terapii

Gdy lekarz stwierdzi, że pacjent ma raka prostaty, kluczowym jest zaplanowanie optymalnej terapii. - Decyzję o wyborze leczenia powinien podejmować zespół wielospecjalistyczny, a istotną kwestią staje się wówczas możliwość sprawnego wykonania zabiegu operacyjnego przez doświadczony zespół chirurgów urologów 
z wykorzystaniem nowoczesnych technik zabiegowych lub radioterapii. Tam, gdzie leczenie miejscowe jest niezasadne, na znaczeniu zyskuje dostęp do nowoczesnych terapii systemowych – hormonalnych czy ukierunkowanych molekularnie, które w Polsce, podobne jak w całej Unii Europejskiej, są zarejestrowane, ale w naszym kraju nie zostały jeszcze objęte refundacją – mówi prof. Żołnierek.

U pacjentów z rakiem prostaty wrażliwym na hormonoterapię celem leczenia jest podanie leków, które hamują wydzielanie testosteronu lub blokują receptor, co sprawia, że produkowany hormon nie może zostać wykorzystany przez komórkę. Dzięki temu rak prostaty, którego wzrost jest stymulowany testosteronem,
słabiej się rozwija. 

Taka terapia przynosi efekty – jest skuteczna i bezpieczna – także w leczeniu pacjentów z rakiem prostaty wrażliwym na hormonoterapię, u których doszło już do przerzutów. Wydłuża ona czas przeżycia pacjentów i czas życia wolny od progresji choroby, a także zmniejsza ryzyko zgonu o 33 proc. Jednocześnie jest dobrze tolerowana przez chorych i zapewnia dobrą jakość życia. Ma też tę zaletę, że nie wymaga częstego monitorowania parametrów krwi, a pacjent może stosować lek 
w domu. To wszystko sprawia, że chory nie traci czasu na zbędne wizyty u lekarza. 

Ta nowoczesna terapia dla pacjentów z rakiem prostaty wrażliwym na hormonoterapię, u których doszło do przerzutów i u których nie można zastosować chemioterapii, nie jest jednak w Polsce refundowana. Pod tym względem leczenie tej grupy chorych odbiega od standardów europejskich. Tymczasem zgodnie 
z wytycznymi europejskich towarzystw urologicznych i onkologicznych nowoczesne leczenie powinno być stosowane jak najwcześniej, a nie dopiero wtedy, gdy stan pacjenta się pogorszy.  Im wcześniej nowoczesne leki zostaną podane choremu, 
tym większą odniesie on korzyść – tym dłużej będzie żył.

W dużo lepszej sytuacji są pacjenci z rakiem prostaty opornym na kastrację. Od marca tego roku nowoczesna terapia jest refundowana dla wszystkich mężczyzn 
z rakiem prostaty opornym na kastrację – zarówno chorych bez przerzutów, 
jak i z przerzutami.  Lekarze nie muszą zatem czekać z podaniem refundowanego leku, aż u pacjenta dojdzie do progresji choroby. 

Dziennikarski Klub Promocji Zdrowia kontakt@klubzdrowia.org