I jak immunożywienie
2019-10-11
Dr Sybilla Berwid-Wójtowicz, specjalistka ds. żywienia klinicznego wyjaśnia co to jest immunożywienie, jakie są kluczowe składniki zapewniające zachowanie odporności i jakie preparaty specjalnego żywienia powinien stosować pacjent onkologiczny, aby wspomóc układ immunologiczny.
Układ immunologiczny czyli odpornościowy, to złożony system zabezpieczeń naszego organizmu przed różnymi niebezpieczeństwami atakującymi go z zewnątrz i od wewnątrz. Jego prawidłowe funkcjonowanie jest uzależnione od wielu czynników, na które możemy mniej lub bardziej wpływać. Unikając stresu, zanieczyszczeń i dokonując rozsądnych wyborów żywieniowych, możesz na co dzień wspomagać funkcjonowanie swojej odporności. Jednak czy są jakieś skuteczne sposoby na podwyższenie odporności, gdy jesteśmy w wyjątkowo wymagającej ochrony sytuacji, jak np. w trakcie rekonwalescencji, czy w okresie okołooperacyjnym?
Na nasze bezpieczeństwo zdrowotne pracujemy cały czas. Na budowanie odporności składają się bowiem nasze codzienne wybory. Ma na nią wpływ poziom aktywności fizycznej, unikanie stresu i zanieczyszczeń, wysypianie się i oczywiście prawidłowe odżywianie. Stając w obliczu ciężkiej choroby mamy różny stopień gotowości do jej zwalczenia. Dlatego trudno oczekiwać, aby zmęczony i niedożywiony organizm walczył z chorobą równie skutecznie jak zadbany i odżywiony. To oznacza, że w obliczu choroby jesteśmy w różnym stopniu przygotowani do leczenia, a także późniejszej regeneracji czy procesów gojenia. Dlatego też mówi się, że każdy nowotwór jest inny, bo różny jest przebieg choroby. Obserwując duże grupy pacjentów na podstawie wieloletnich badań udało się określić kluczowe składniki istotnie wpływające na odporność (m.in. elementy budulcowe białek, kwasy tłuszczowe Omega 3, niektóre witaminy i mikroelementy). Wprowadzenie ich sprawdzonego połączenia w odpowiednim momencie do leczenia pozwala skrócić pobyt w szpitalu nawet o 30% w porównaniu do pacjentów, którzy odżywiają się w sposób konwencjonalny. A kto nie chciałby wrócić do domu już po dwóch tygodniach w lepszym stanie zdrowia, zamiast po trzech nadal osłabiony?
Jak się tworzy mechanizm odpornościowy organizmu
Reakcje naszego układu odpornościowego są przekazywane za pośrednictwem licznych cząsteczek, które mają budowę białkową. Są one produkowane przez nasz organizm ze składników dostarczonych z pokarmem. To tak, jakbyśmy połykali większe fragmenty z klocków, które rozpadają się w naszym przewodzie pokarmowym, aby na nowo być scalone w komórkach w nowe konstrukcje. Za pośrednictwem białek wydawane są polecenia o ochronie naszego organizmu, produkowane komórki krwi, a także sterowane procesy gojenia i odbudowy po chorobie czy operacji. Żeby się nie pogubić, w każdej komórce organizmu zapisane są instrukcje, jak z tych klocków budować. Jednak tak, jak nie zawsze potrzebujemy wszystkich przepisów z książki kucharskiej, tak i tu dana komórka wybiera do budowy konkretne produkty. Tym mechanizmem i elementami pośrednio budującymi instrukcje naszego organizmu są nukleotydy. Są to drobne cząstki, z których powstaje DNA i RNA – tajemniczy język, w którym zapisane są przepisy na działanie naszego organizmu. W ciężkim urazie, jakim jest choroba onkologiczna czy operacja, organizm może mało efektywnie pozyskiwać te cegiełki, niezbędne do rekonwalescencji i skutecznej odbudowy organizmu w procesie gojenia. Na co dzień nie cierpimy na ich niedobór, ale dodatek nukleotydów wspomaga odbudowę nabłonka jelit, komórek układu odpornościowego i krwiotwórczego, co istotnie wpływa na poprawę wyników leczenia. Obserwuje się niższą ilość powikłań pooperacyjnych (nawet o 40%), oraz łatwiejsze gojenie się ran (u co 10 pacjenta) u chorych, którzy mają odpowiedni poziom nukleotydów w organizmie.
Arginina niezbędny składnik odporności organizmu
Ogromnie ważnym elementem w odbudowie organizmu jest dostarczenie odpowiedniej ilości i rodzaju cegiełek z których powstają białka – czyli aminokwasów. Takim składnikiem kluczowym, jak cement między cegłami, jest arginina, która wpływa na przemiany i regenerację białek całego organizmu. Gdy jesteśmy zdrowi – nie musimy jej przyjmować dodatkowo, wystarczy standardowa ilość znajdująca się w pożywieniu. Ale w chorobie, gdy organizm często potrzebuje wielokrotnie więcej wielu składników odżywczych, a jednocześnie spożywamy dużo mniej i nie dostarczamy nawet ich podstawowych ilości, zbyt mały poziom argininy może pogarszać wyniki leczenia. Wiemy, że jej zbyt mała ilość może powodować podwyższenie poziomu amoniaku we krwi, pogorszenie odbudowy nowych białek i przedłuża procesy gojenia się ran. Dlatego warto pamiętać, że nie tylko sam fakt podawania tych nutriskładników jest istotny, ale tak jak leków, także odpowiednia ilość, czyli przynajmniej 12 g dziennie, ponieważ przy niższych ilościach nie obserwowano efektu klinicznego. Podawanie argininy w odpowiednich ilościach wspomaga procesy regeneracyjne w zakresie gojenia się ran nawet u pacjentów poddawanych operacjom głowy i szyi, a także gojenia ran przewlekłych. Dodatkowe połączenie z innymi nutriskładnikami jak np. nukleotydy i nienasycone kwasy tłuszczowe Omega 3, wzmacniało ten efekt poprawiając dodatkowo skuteczność leczenia i mechanizmy odpornościowe pacjenta.
Dobra energia – tłusta energia kwasów Omega 3
Tłuszcze przeważnie nam się źle kojarzą. Ale nie do końca jest to słuszna ocena ich działania. Warto, abyśmy pamiętali, że wszystkie błony komórkowe mają w sobie cząstki tłuszczu. To oznacza, że podczas gojenia i regeneracji rodzaj wbudowanych tłuszczy może mniej lub bardziej pomagać w stanie zapalnym towarzyszącym każdemu urazowi. Takimi preferowanymi cząstkami są długołańcuchowe kwasy tłuszczowe Omega 3 (EPA i DHA), których naturalne źródło stanowią tłuste ryby morskie. Nasza dieta obfituje w nienasycone kwasy Omega 6, których działanie jest w organizmie odwrotne, czyli prozapalne. Dlatego, aby równoważyć ich negatywny wpływ, należy podawać odpowiedni poziom kwasów Omega 3, czyli przynajmniej 3 razy w tygodniu spożywać porcję tłustych ryb morskich lub sięgać po odpowiednie suplementy. Warto pamiętać, że roślinne źródła kwasów Omega 3 (np. olej lniany) mają inną budowę (krótszy łańcuch), a ich przekształcenie w formę aktywną w organizmie jest mało wydajne. Z kolei zastosowanie kwasów Omega 3 z ryb (EPA i DHA) w żywieniu pacjenta po urazie, pomaga skrócić czas występowania i ilości powikłań zarówno infekcyjnych jak i chirurgicznych. Pozwala też skrócić pobyt pacjenta na oddziale intensywnej terapii i czas hospitalizacji w ogóle. Nawet wysoki poziom kwasów tłuszczowych Omega 3 z ryb nie wpływa negatywnie na układ odpornościowy, za to opóźnia rozwój zmian miażdżycowych, zmniejsza zachorowalność na chorobę wieńcową, nadciśnienie, a nawet niektóre choroby nerek.
Według zaleceń Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (ESPEN) po pokarmy wpływające na poprawę odporności (immunomodulujące) szczególnie powinni sięgać pacjenci którzy: mogą spożywać doustnie przynajmniej ok. 700 ml pokarmów dziennie (około 3–4 szklanek), przygotowują się do operacji z powodu nowotworów głowy i szyi, będą poddani rozległym zabiegom na przewodzie pokarmowym ( i nie tylko), przebywają na oddziałach intensywnej terapii, po ciężkich urazach, z sepsą (ale nie ciężką), zespołem ostrej niewydolności oddechowej.
Najkorzystniejszym składowo Doustnym Suplementem Pokarmowym (DSP) o potwierdzonej skuteczności klinicznej o działaniu immunomodulującym jest preparat Impact Oral®. Łączy on istotne cechy wszystkich aktualnie uznanych zaleceń dotyczących skutecznego postępowania żywieniowego, aby poprawić odporność pacjenta, na czym właśnie polega immunożywie. Zawiera nukleotydy, a aż 15% frakcji tłuszczowej stanowią nienasycone kwasy tłuszczowe Omega 3 (ok. 1,4 g w porcji 237 ml). Cechuje go też wysoki poziom argininy – 4,3 g na porcję. Dzięki temu 3 porcje preparatu, czyli 3 kartoniki po 237 ml (ok. 711 ml) dziennie, w połączeniu ze zmniejszonymi posiłkami pozwalają skutecznie przygotować pacjenta do skuteczniejszego stawiania czoła wyzwaniu, jakim jest operacja lub poprawić stan odżywienia. Należy podkreślić, że aby uzyskać leczniczy efekt zawartych w preparacie Impact Oral® nutriskładników, należy spożywać 3 porcje dziennie przez 5–7 dni poprzedzających zabieg jako dodatek do posiłków. Także po zabiegu, operacji czy urazie stosowanie go przez 7 kolejnych dni po 3 porcje dziennie wspomoże procesy gojenia i regeneracji organizmu. Efekt poprawy odporności będzie obserwowany u pacjentów niezależnie od ich stanu odżywienia, dlatego tym bardziej należy zachęcać do takiej diety pacjentów, którzy nie pobierają odpowiedniej ilości pokarmu w chorobie. Aby odbudować organizm i jego odporność, trzeba mieć z czego!
GPO 4/2016
Autor tekstu:
