J jak jadłospis
2019-10-29
Dr Sybilla Berwid-Wójtowicz, specjalistka ds. żywienia klinicznego wyjaśnia, jak ważne dla pacjenta onkologicznego w procesie leczenia i rekonwalescencji jest właściwe żywienie i przedstawia, jaki powinien być orientacyjny jadłospis chorego z nowotworem, aby nie dopuścić do wyniszczenia organizmu.
Każdy pacjent zaczyna swoją przygodę z chorobą onkologiczną na różnym etapie odżywienia lub niedożywienia. Regularne dostarczanie do organizmu odpowiednio zbilansowanych składników odżywczych ma kluczowe znaczenie dla lepszego tolerowania skutków ubocznych terapii i wspomaga rekonwalescencję. Niestety organizm podczas leczenia potrzebuje i zużywa więcej energii, a pacjent niekoniecznie chce lub może odpowiednio dużo zjadać. Ponieważ każdy stracony kilogram masy ciała pogarsza rokowanie, a okres leczenia to nie czas na odchudzanie, ważna jest świadomość tego, ile optymalnie należy jeść w ciągu dnia i jak się ratować, gdy nie jest się w stanie dostarczyć organizmowi odpowiednio dużo pożywienia.
Jedzący lecz nieodżywiony…
Choroby onkologicznej się nie planuje. Średnio statystycznie można stwierdzić, że co czwarta osoba kiedyś zachoruje na różnym etapie swojego życia. Jednak obserwuje się istotne zwiększenie ilości diagnoz chorób nowotworowych po 40-tym roku życia. Na tym etapie mamy często wyrobione lepsze lub gorsze nawyki żywieniowe. Niejednokrotnie zmagamy się też z pierwszymi problemami chorób sercowo-naczyniowych, związanych ze stresującym trybem życia i nieodpowiednim odżywianiem. Z wiekiem też tracimy tkankę mięśniową, która przy braku regularnej aktywności zanika, zostawiając miejsce dla tkanki łącznej, w tym tłuszczu. Dlatego wielu pacjentów wchodzi w chorobę onkologiczną w stanie niedożywienia, często będąc tego nieświadomymi. Prowadząc nowoczesny styl życia, odżywiamy się nieregularnie, a taki model nie służy naszemu ciału, gdy nagle musimy walczyć z nowotworem o energię potrzebną do przetrwania. Im szybciej pacjent zrozumie, jak ważnym elementem wspomagania jest odpowiednie odżywianie się, tym łatwiej będzie mu podążać optymalnym planem dietetycznym wspierając swój organizm w tej walce, ponieważ leczenie onkologiczne niszczy nie tylko komórki nowotworowe. Każde stracone 5 kg na przestrzeni 3–6 miesięcy, istotnie pogarsza rokowanie.
Czy wiesz, ile jesz?
To dość istotne pytanie, które sobie rzadko zadajemy. A tymczasem warto przeanalizować, czy nasze posiłki, składające się na całodniowy jadłospis, dostarczają odpowiednią ilość energii i składników odżywczych. Jeżeli codziennie czegoś brakuje w naszym jadłospisie, organizm ma trudności z uzupełnieniem niedoborów, a w stanie choroby tym szybciej pojawiają się trudności z odbudową zniszczonych tkanek. To tak, jakbyśmy chcieli odbudować dom, a mieli do dyspozycji niewiele pokruszonych cegieł, połamane deski, do tego bez cementu czy gwoździ. Nie zbudujemy w ten sposób trwałej konstrukcji.
Powinniśmy starać się z codzienną dietą dostarczać odpowiednio dużo wartościowych składników odżywczych, do tego w lekkostrawnej, dobrze przyswajalnej diecie. Trzy główne posiłki iprzynajmniej dwie przekąski najlepiej spożywać co 3–4 godziny. Porcje powinny być małe, skoncentrowane, aby jednorazowo nie przeciążać przewodu pokarmowego podwójnym obiadem. Nie należy zapominać o optymalnym nawadnianiu organizmu, co oznacza wypijanie około szklanki płynów co godzinę (czyli przynajmniej 8 szklanek codziennie). Soki owocowe czy warzywne należy rozcieńczać i ograniczać, podobnie jak słodkie napoje (góra 2–3 szklanki dziennie). Warto sięgać po niesłodzone domowe kompoty, czy delikatne herbatki i kawę zbożową. Ważne są także smaki potraw, tym bardziej, że ich odczuwanie może być przytępione i zniechęcać do jedzenia. Wszelkie przyprawy czy sosy poprawiające smak są polecane (nawet majonez), ale należy uważać, aby pacjent nie stosował dużo drażniących i ostrych przypraw, takich jak sól czy pieprz.
Kluczowe jest, aby w każdym głównym posiłku dostarczyć przynajmniej 20 g białka (zgodnie z zaleceniami) i nie oznacza to, że pacjent ma jeść 3 kotlety dziennie. Źródłem białka są produkty nabiałowe, chude ryby, nasiona roślin strączkowych i niektóre orzechy. Nie wszystko w diecie lekkostrawnej jest polecane, dlatego pacjenci powinni ostrożnie wprowadzać produkty, których nigdy nie jedli lub które mogą przyczyniać się do wzdęć i niestrawności (jak rośliny strączkowe, kapustne czy cebulowe).
Nie tyle nie chcę, co nie mogę…
Na różnych etapach leczenia mogą pojawiać się trudności w odżywianiu zmniejszające możliwości spożywania, np. nabiału czy surowych warzyw i owoców. W wyniku choroby pogarszają się możliwości trawienne, stąd też nie wszystko jest tolerowane przez pacjenta. W okresach zapalenia błon śluzowych czy zakażeń, należy posiłki miksować na gładką masę i unikać dodatkowych podrażnień (surowizny, w tym kwasów owocowych). Dlatego warto pamiętać, aby dietę pacjenta wzbogacać produktami specjalnego przeznaczenia medycznego, takimi jak Resource Instant Protein, który zawiera białko wformie łatwego do wymieszania z posiłkiem proszku. Innym ratunkiem w sytuacji, gdy z trudem dostarczamy składniki odżywcze w codziennym jadłospisie, jest sięganie po preparaty Resource Protein przeznaczone do picia, które w pojemności 200 ml dostarczają bogactwo odżywczego posiłku. Można je pić lub stosować jako podstawę do koktajli owocowych, mieszać z płatkami czy traktować jak polewę do naleśników z serem, a nawet zamrozić i jeść w formie lodów (znakomicie koją podrażnione śluzówki). To świetne rozwiązanie, dzięki któremu nie opuścisz już posiłku podczas dnia spędzonego na wizytach u lekarzy czy jeśli chodzisz do pracy w trakcie choroby, albo po prostu nie masz siły na pełny obiad.
Proporcje w codziennym jadłospisie
Poniższe ilości są orientacyjne. Jeśli widzisz, że Twoja dieta bardzo odbiega od tych propozycji, skonsultuj ją ze specjalistą żywienia klinicznego i zobacz, czy nie pogorszyły się Twoje wskaźniki odżywienia. Oprócz masy ciała są to wyniki badań krwi i ocena Twojego samopoczucia, którą pomoże Ci przeprowadzić Twój lekarz. Proporcje w jadłospisie przedstawiają ilości przekładające się na potrzeby osoby dorosłej o masie ciała ok. 70 kg o zwiększonym zapotrzebowaniu w związku z chorobą. Należy podkreślić, że posiłki powinny być gotowane w wodzie, na parze czy pieczone w foli bez dodatku tłuszczu. Trzeba bezwzględnie unikać potraw ciężkostrawnych, smażonych czy wysokoprzetworzonych (a także bogatych w tłuszcze trans jak np. ciasta piekarnicze czy tłuste wędliny).
ŚNIADANIE
• 2 kromki chleba lub 1 bułka pełnoziarnista z łyżeczką masła,
• 2 plasterki domowej wędliny pieczonej w folii lub 4–6 łyżek pasty opartej na nabiale, rybie czy paście soczewicy (hummus),
• szklanka kefiru lub jogurtu z dodatkiem świeżych lub suszonych owoców czy ogórka i koperku (można wzbogacić koktajl koncentratem białka w proszku Resource Instant Protein),
• świeżo wyciśnięty sok z pomarańczy lub zmiksowane pomidory (pół szklanki);
II ŚNIADANIE
• preparat w płynie Resource Protein,
• 3–4 łyżki płatków pełnoziarnistych,
• 2 łyżki owoców świeżych lub 1 suszonych i po 1 łyżce orzechów i nasion (zmielonych, o ile pacjent może);
OBIAD
I DANIE
• miska pożywnej zupy warzywnej (przynajmniej 100 g wkrojonych lub zmiksowanych warzyw w porcji) z 3–4 łyżkami makaronu lub ziemniaków czy kaszy,
• 1–2 łyżki białka w proszku Resource Instant Protein;
II DANIE
• porcja chudego mięsa lub ryby pieczonej w folii lub na parze (wielkości przynajmniej dłoni),
• porcja kaszy, ryżu czy ziemniaków nie większa niż zaciśnięta pięść,
• porcja warzyw (różnokolorowych) parowanych lub w formie surówek mieszcząca się na dwóch złożonych dłoniach,
• szklanka soku przecierowego lub wyciskanego;
PODWIECZOREK
• preparat Resource Protein zmiksowany z garścią mrożonych jagód czy truskawek, lub preparat o smaku czekoladowym z łyżeczką kakao lub kostką startej ciemnej czekolady zamrożony w foremkach i podany jak lody, lub naleśniki z farszem z twarogu wymieszanym z preparatu Resource Protein o smaku waniliowym;
KOLACJA
• dwie kromki chleba lub bułka pełnoziarnista z łyżeczką masła,
• sałata, ogórek, pomidor na kanapki (ulubione dodatki),
• porcja wielkości pięści odżywczej sałatki warzywnej (z ziemniaków i włoszczyzny) lub makaronowej/ryżowej (np. 4 łyżki makaronu/ryżu, kukurydza, jajko, ogórek)
• lub ryż z jabłkiem prażonym (polane Resource Protein o smaku morelowym),
• lub danie włoskie z makaronem i ulubionym sosem (z wmieszaną 1–2 łyżkami Resource Instant Protein) i surówką.
GPO 1/2017
Autor tekstu:
