W jak wątroba
2019-11-13
Dr Sybilla Berwid-Wójtowicz, specjalistka ds. żywienia klinicznego zwraca uwagę na problemy funkcjonowania wątroby podczas leczenia onkologicznego. Należy pamiętać, że jest to jeden z organów, w którym najczęściej zdarzają się wtórne nowotwory, czyli przerzuty, dlatego warto wiedzieć, jak chronić ten narząd w tym trudnym czasie.
Fabryka i magazyn z funkcją oczyszczania
Jednym z naszych kluczowym organów jest wątroba, której prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne do życia. Wątroba bierze udział nie tylko w procesach trawienia, jest także ważnym magazynem substancji odżywczych, wspomaga regulację krzepliwości krwi oraz detoksykację organizmu.
Wątroba kryje się pod żebrami, z prawej strony klatki piersiowej. U przeciętnej dorosłej osoby waży ponad 1,5 kg i jest zbudowana z dwóch płatów. Funkcjonuje jak mała fabryka: produkuje, przetwarza i magazynuje, a także prowadzi własną oczyszczalnię. Podobnie jak w fabryce, kiedy dojdzie do uszkodzenia w jednym dziale, wpływa to na działanie pozostałych jednostek. Zaburzenia funkcjonowania wątroby są łatwo zauważalne, do typowych objawów należą: obrzęki, żółtaczka oraz plamy wątrobowe.
Przeważnie wątrobę kojarzymy z funkcją wspomagania trawienia tłuszczu oraz oczyszczania z toksyn, takich jak leki czy alkohol. Jest ona także odpowiedzialna za magazynowanie glukozy w postaci długich łańcuchów glikogenowych. W okresach głodzenia, kiedy spada poziom cukru, wątroba uwalnia glukozę do krwi. Magazynuje m.in. żelazo oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach jak A, D i K, neutralizuje wszystkie toksyny, które docierają do niej wraz z krwią. Są wśród nich nie tylko składniki pokarmowe, ale także metabolity rozkładu, np. amoniak, który jest neutralizowany w mocznik. Wątroba pomaga rozkładać zużyte krwinki i produkuje czynniki odpowiedzialne za krzepliwość krwi.
Wątroba pełni rolę żywiciela, bufora, regulatora i oczyszczalni, pogorszenie jej pracy, może uniemożliwiać leczenie onkologiczne.
Jak osłaniać wątrobę w chorobie
Wątroba świetnie się regeneruje, ale niestety po uszkodzeniu lekami czy w wyniku chorób, jej regeneracja może być mało efektywna. Od 2 tysięcy lat w medycynie naturalnej w celu wsparcia wątroby, sięgano po ostropest plamisty zawierający flawonolignany. Ich mieszanina o silnym potencjale przeciwutleniającym nazywana sylimaryną (w której około 1/3 stanowi sybilina), była badana jako wsparcie dla pacjentów dziecięcych z ostrą białaczką limfoblastyczną (ALL) podczas chemioterapii m.in. doksorubicyną, metotreksatem. Badacze zaobserwowali osłonowy wpływ na funkcje wątroby i nerek dziennej dawki 420 mg sylimariny podawanej przez tydzień po chemii. Zaobserwowano również działanie kardioprotekcyjne. Badacze określili suplementację konkretnym związkiem, prowadzoną w okresach pomiędzy podawaniem chemioterapeutyków jako bezpieczną i nie wchodzącą w potencjalne interakcje z postępowaniem leczniczym. Ważnym elementem badania było zastosowanie sylimariny, a nie samego wyciągu z ostropestu czy zioła, które mogą zawierać różną jakość i ilość związków biologicznie aktywnych.
Brak jest badań, w których określono bezpieczeństwo i zasadność stosowania innych substancji niż sylimarina z ostropestu, powszechnie odnajdywanych w suplementach wspierających wątrobę. Warto o tym pamiętać, gdyż niektóre z dostępnych suplementów mogą zawierać dodatkowe składniki, często naturalnego pochodzenia, o niezbadanym potencjale wchodzenia w interakcje z chemioterapeutykami.
Znane są przesłanki, odradzające podawanie niektórych substancji powszechnie stosowanych, takich jak L-ornityna. Biologiczna funkcja ornityny, jako aminokwasu jest powszechnie znana w cyklu neutralizacji metabolitów białka oraz wspomagania detoksykacji organizmu z trującego amoniaku. W wielu chorobach nowotworowych obserwuje się podwyższony poziom ornityny, a aktualny stan wiedzy pokazuje, że wchodzi w szlaki metaboliczne, które są silnie powiązane z rozwojem nowotworów.
Ornityna jest wykorzystywana w procesie powstawania kancerogennych poliamin (takich jak putrescyna, spermidina czy spermina), w które bogate są produkty surowo dojrzewające (m.in. kiełbasy długodojrzewające, ryby suszone i sery).
Od dawna podkreśla się silny związek pomiędzy podwyższonym poziomem poliamin, a toczącym się procesem zapalnym w patogenezie chorób nowotworowych. Dlatego zanim w trakcie leczenia onkologicznego sięgniesz po „preparat osłonowy na wątrobę”, koniecznie skonsultuj jego stosowanie z lekarzem prowadzącym. Pamiętaj o ograniczaniu produktów dojrzewających, szczególnie tzw. suchych kiełbas, wędzonek, puszek lub podobnych produktów tego typu.
Wątroba nie lubi ani głodzenia, ani przejedzenia
Wątroba lubi regularny rytm i nie lubi nadmiernego obciążenia w jednorazowej porcji, tak samo jak wielogodzinnego głodzenia. I w jednym i drugim przypadku, wątroba reaguje zaburzeniami pracy i odkładaniem tłuszczu w sobie, skutkiem czego ma coraz mniej tkanki pracującej na naszą korzyść.
Odkładanie tłuszczu prowadzi do stanu zapalnego wątroby (tzw. niealkoholowe stłuszczenie wątroby). Finalnie może dochodzić nawet do marskości, co podwyższa ryzyko powstania nowotworu.
Aby w okresie choroby onkologicznej wspierać wątrobę w walce z toczącą się chorobą, powinniśmy przede wszystkim pamiętać o regularnych posiłkach. Powinny być one ubogie w tłuszcze nasycone (znajdujące się m.in. w: produktach pochodzenia zwierzęcego, wyrobach wysokoprzetworzonych lub gotowych produktach piekarniczych), a bogate w przeciwutleniacze naturalnego pochodzenia. Każdy z nas powinien dążyć do spożycia 3–5 porcji warzyw i 2 porcji owoców. Te proporcje mają znaczenie w codziennej profilaktyce przeciwnowotworowej. Musimy jednak pamiętać, że same warzywa i owoce to nie dostarczają odpowiedniej ilości energii i białka, by prawidłowo odżywić organizm, szczególnie w czasie choroby. Co najmniej 3 razy dziennie powinniśmy zjeść optymalnie zbilansowany posiłek, w którym należy dostarczyć około 15–25g wartościowego białka i odpowiednią ilość energii (250–600 kcal). Najlepiej spożywać mniejsze porcje, za to częściej – nawet co 2–4 godziny.
Preparaty odżywcze
Jeżeli nie jesteśmy w stanie zjeść całego posiłku warto pamiętać, że zawsze możemy sięgnąć po doustne preparaty odżywcze takie jak Resource. Jest to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, dostępna w różnych wariantach smakowych, co zapobiega monotonni posiłków. Odżywcze preparaty Resource są dostępne w butelkach o pojemności 200 ml. W zależności od rodzaju, 1 butelka Resource 2.0 to 400 kcal i18% energii z białka, a jedna butelka Resource Protein to 250 kcal i 30% energii z białka. Resorce to dieta kompletna pod względem odżywczym, dostarczająca odpowiednią ilość białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin i składników mineralnych.
Zalecane spożycie jako uzupełnienie diety, to 1–3 butelek Resource na dobę, lub jako jedyne źródło pożywienia, zgodnie z zaleceniem lekarza. Produkty są odpowiednie również dla dzieci powyżej 3 roku życia.
Włączenie ich do codziennej diety może wesprzeć prawidłową pracę wątroby i proces leczenia onkologicznego.
GPO 1/2019
Autor tekstu:
